مواد مؤثره در عصاره های گیاهی و محصولات آن ها

مواد مؤثره در عصاره های گیاهی. چرا گیاهان خواص دارویی دارند؟

گیاهان مواد شیمیایی بسیاری تولید می‌کنند که از نظر بیولوژیکی در سایر ارگانیسم‌ها فعال هستند نه خود آن‌ها، که برخی از این مواد شیمیایی باعث افزایش بقا گیاه می‌شود. برخی از این مواد شیمیایی تولید شده توسط گیاه به عنوان علف‌کش عمل کرده و از رشد گیاهان رقیب جلوگیری می‌کند، مثل اسید سالیسیلیک که توسط بیدها تولید می‌شود.

برخی دیگر موادی تولید می‌کنند که آن‌ها را در برابر حشرات و موجودات گیاه‌خوار حفظ می‌کنند. مثال‌هایی از مواد فعال گیاهان که کاربرد دارویی برای انسان دارند در زیر آورده شده است:

آلکالوئیدها

این گروه تنوع گسترده‌ای از گیاهان حاوی مولکول‌های نیتروژن‌دار هستند، که این مولکول‌های نیتروژن‌دار آن‌ها را بسیار فعال می سازد.

این اتم های نیتروژن باعث قلیایی شدن این ترکیبات می‌شود که اغلب در حلقه های هیتروسیکلیک مستقر شده اند، برای مثال آلکالوئیدهای ایندولی آن‌هایی هستند که حاوی اتم نیتروژن در حلقه ایندولی خود می باشند.

عموماً بر اساس ساختار، آلکالوئیدها را می‌توان به دسته‌هایی مانند ایندول، کینولین، ایزوکینولین،  پیرولیدین، ​​پیریدین، ​​پیرولیزیدین، ​​تروپان و ترپنوئید و استروئید تقسیم کرد.

آلکالوئیدها می‌توانند در واکنش های اسید_ باز شرکت کرده و اتم های نیتروژن موجود در ساختار آن‌ها رفتار بازی در این واکنش‌ها از خود نشان می‌دهد. آلکالوئید ها توسط بسیاری از گونه‌های گیاهی به ‌خصوص گیاهان گل دار تولید می‌شوند و همچنین در برخی از گونه های جانوری مانند قورباغه ها (قورباغه های دارت سمی (Phyllobates)، سگ آبی (Castor canadensis) و مارمولک ها وجود دارند.

بسیاری ازین گیاهان برای اهداف بالینی در تولید دارو استفاده شده اند. یک نمونه مثال، وینکریستین که از گیاه ماداگاسکار پریوینکل گرفته شده است ( Catharanthus roseus) که برای درمان بعضی از انواع سرطان مورد استفاده قرار می گیرد. مثال دیگر، آتروپین که در تاجریزی مرگ آور یافت می شود.

گیاهان ترکیبات ارگانیک مثل آمینواسید، پروتئین، کربوهیدرات، چربی و آلکالوئید ها را که به عنوان متابولیت های ثانویه در نظر گرفته می شوند را تولید و ذخیره می کنند. که این ترکیبات در بخش هایی از گیاه مانند برگ، ساقه، ریشه و میوه های گیاهان در مقادیر مختلف ذخیره می شوند.

پیش‌تر تصور بر این بود که آن‌ها مواد زائد گیاهان هستند، اما امروزه شواهد نشان می دهد که آلکالوئیدها عملکرد زیستی مهمی در گیاهان انجام می دهند.

برخی از ساختارهای آلکالوئیدی در گیاهان از چند تا 30 عدد در گیاهان وجود دارند و هم چنین برخی از گیاهان سرشار از آلکالوئیدها هستند. به عنوان مثال، درگیاهانی مانند افیون و قارچ ارگوت، حدود 30 نوع مختلف آلکالوئید وجود دارد. در گیاهان عملکرد آن‌ها هنوز به طور کامل شناخته نشده است. جالب است بدانید که مورفین اولین آلکالوئیدی بود که حدود 1804 از خشخاش به شکل کریستالی جدا شد.

آلکالوئیدها دارای اثرات فیزیولوژیکی متنوعی هستند: ضد باکتری، ضد مالاریا، ضد آسم، ضد سرطان، کولینومیمتیک، اتساع عروق، ضد آریتمی، آنتی میتوتیک، ضد التهاب، ضد درد،  بی حسی موضعی، خواب آور، ضد تومور، ضد قند خون و دیگر خواص آلکالوئید ها محرک و روان گردان بودن آن ها است، که از آن‌ها در مناسک آنتئوژنیک (جنبش مذهبی) یا به عنوان داروهای تفریحی استفاده شده است. آلکالوئیدها نیز می توانند سمی باشند.

طعم تلخ آلکالوئید ها باعث حفاظت گیاهان حاوی آن‌ها در برابر برخی از موجودات گیاه‌خوار می شود به همین دلیل است که در برخی از گیاهان به عنوان آفت کش طبیعی شناخته می شوند.

مرز بین آلکالوئیدها و سایر ترکیبات طبیعی حاوی نیتروژن کاملاً مشخص نیست به اسیدهای آمینه، پروتئین‌ها، نوکلئوتیدها، اسیدنوکلئیک، آمین ها و آنتی بیوتیک ها معمولاً آلکالوئید گفته نمی شود.

امروزه آلکالوئیدهایی که فقط توسط گیاهان تولید می شوند مورد توجه شیمی دانان، زیست شناسان، بیوشیمیست ها و داروسازان هستند. آلکالوئیدهای معروف عبارتند از مورفین، استریکنین، کینین، آتروپین، کافئین، افدرین و نیکوتین طبقه بندی آلکالوئید ها در علم نوین آلکالوئید ها بر اساس حلقه هتروسیکلیک موجود درآن‌ها طبقه بندی می شوند، مهمترین دسته بندی آلکالوئید ها شامل:

1. آلکالوئیدهای واقعی: حاوی نیتروژن در هتروسیکل هستند و از اسیدهای آمینه نشات می گیرند،نمونه های مشخصه آنها آتروپین ، نیکوتین و مورفین است.این گروه همچنین شامل برخی آلکالوئیدها است که علاوه بر هتروسیکل نیتروژن حاوی قطعات ترپن یا پپتید است.آلکالوئیدهای پیپریدین، کنیین و کانسیین ممکن است به عنوان آلکالوئیدهای واقعی در نظر گرفته شوند اگرچه از اسیدهای آمینه منشا نمی گیرند.
2. پروتوآلکالوئیدها: که حاوی نیتروژن هستند (اما نه هتروسیکل نیتروژن) و همچنین از اسیدهای آمینه نشات می گیرند.به عنوان مثال می توان به مسکلین، آدرنالین و افدرین اشاره کرد.
3. آلکالوئیدهای پلی آمین، مشتقات پوترسین، اسپرمیدین و اسپرمین.
4. آلکالوئیدهای پپتید و سیکلوپپتید.
5. سودو آلكالوئیدها: تركیباتی مانند آلكالوئید هستند كه از اسیدهای آمینه منشا نمی گیرند. این گروه شامل آلکالوئیدهای ترپن مانند استروئیدها و همچنین آلکالوئیدهای شبیه پورین مانند کافئین، تئوبرومین، تاکرین و تئوفیلین است .برخی از نویسندگان ، ترکیبات مانند افدرین و کاتینون را به عنوان شبه آلکالوئیدها طبقه بندی می کنند، آنهایی که از اسید آمینه فنیل آلانین سرچشمه می گیرند، اما اتم نیتروژن خود را نه از اسید آمینه بلکه از طریق ترانس آمیناسیون بدست می آورند.مواد تلخ:

این گروه شامل انواعی از گیاهان است که به دلیل طعم تلخشان به صورت توده تجمع کرده اند. این تلخی سبب تحریک غدد بزاقی و ارگان های گوارشی می شود. هم چنین مواد تلخ برای بهبود اشتها و تقویت سیستم گوارشی استفاده می شود. مثال مواد تلخ شامل افسنطین و رازک است.

گلیکوزید های قلبی

این ترکیبات که در انواع مختلفی از گیاهان دارویی یافت می شود، نقش مستقیم و مهمی بر فعالیت قلب دارد. گلیکوزیدهای قلبی مانند دیجیتوکسین، دیگوکسین و کانوالوتوکسین هستند. این ترکیبات همچنین دارای اثر ادرارآور هستند که تولید ادرار را تحریک می کند و به حذف مایع از بافت ها و سیستم گردش خون کمک می کند.

گلیکوزید های قلبی ترکیبات شیمیایی هستند که به عنوان دارو  برای درمان مسمومیت های دام ها ونارسایی های قلبی استفاده میشوند، در نارسایی های قلبی، قلب نمی تواند خون کافی به سراسر بدن برای نیاز های ارگان های مختلف پمپ کند.

برای هر انقباض به فعالیت پمپ سدیم_پتاسیم نیاز است به این صورت که سدیم از سلول خارج و پتاسیم وارد سلول می شود، به علت ورود پتاسیم به داخل، درون سلول نسبت به بیرون آن منفی تر است بنابراین توسط کانال سدیم_کلسیم، کلسیم از سلول خارج شده و سدیم وارد می شود تا بار درون سلول مثبت گردد.

برای انقباض بعدی نیاز است تا دوباره گرادیان غلظتی ایجاد شود که سدیم بتواند مجددا خارج سلول و پتاسیم وارد شود که تنظیم این فرایند به عهده پمپ Na⁺, K⁺-ATPase  است و این فرایند نیازمند انرژی است که این انرژی از هیدرولیز ATP توسط پمپ سدیم_پتاسیم ATPase تامین می شود. گلیکوزید های قلبی مثل داروی دیگوگسین پمپ سدیم پتاسیم را مهار کرده و در درمان نارسایی های قلبی کاربرد دارند.

با مهار این پمپ  ناقل آنتی پورت سدیم و کلسیم نیز مهار شده و کلیسم در عضله قلبی باقی مانده و میزان انقباض قلب افزایش می یابد در نتیجه ، میوکارد به پمپ کارامد تری تبدیل می شود و می‌تواند نیازهای سیستم گردش خون را برآورده کند.

انتشار آن ها در گونه های گیاهی

گلیکوزیدهای قلبی به مقدار کم در دانه ها، برگ ها، ساقه، ریشه و پوست گیاهان با گستردگی جغرافیایی زیاد یافت می‌شوند. بسیاری از این گونه ها در مناطق گرمسیری رشد می‌کنند.

در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی با عصاره گیری از گیاهان حاوی گلیکوزید های قلبی و اضافه کردن این ترکیبات به سر تیر های سمی از آنها در شکار یا جنگ استفاده می کردند.

هم چنین گلیکوزید های قلبی به عنوان یک مکانسیم دفاعی در گیاهان در نظر گرفته می شود.

گلیکوزید های سیانوژنیک

این گلیکوزید ها از سیانید که یک سم بسیار کشنده است ساخته شده اند اما در مقادیر بسیار کم به عنوان شل کننده عضلات استفاده می شوند.

حضور گلیکوزید های سیانوژنیک در 70 گونه گیاهی از محوطه دانشگاه Londrina، PR، برزیل و 45 گونه گیاهی دیگر در ذخیره گاه جنگلیDoralice در برزیل تعیین شد.

هم چنین گلیکوزیدهای سیانوژنیک به طور گسترده در بین 100 خانواده گیاهان گل‌دار مشاهده شده است. آنها هم‌چنین در برخی از گونه های سرخس، قارچ و باکتری یافت می شوند. گیاهان اقتصادی مهمی حاوی گلیکوزید های سیانوژنیک وجود دارند، از جمله شبدر سفید، لینوم، بادام، سورگوم، درخت لاستیک و کاساوا.

سیانوژنز عبارت است از توانایی برخی ازگیاهان در ساخت گلیکوزید های سیانوژنیک. هنگامی که گلیکوزید های سیانوژنیک هیدرولیز می شود، سیانوهیدریک اسید (HCN) که به عنوان پروسیک اسید نیز شناخته می شود آزاد می شود.

در اغلب موارد مرحله اول هیدرولیز توسط آنزیم b-گلیکوزیداز انجام می شود که قند و سیانوهیدرین تولید می کند و این ترکیبات در مرحله بعدی یا به صورت خودبخودی به HCN و کتون وآلدهید تبدیل می گردد ویا این فرایند توسط هیدروکسی نیتریل لیاز که در گیاهان سیانوژنیک به فراوانی یافت می شود، انجام گردد.

در گیاه سالم آنزیم و گلیکوزید های سیانوژیک جدا از هم هستند اما در صورتی که بافت گیاه آسیب ببند هردو در تماس باهم قرار گرفته و سیانوهیدریک اسید آزاد می شود.

سیانوهیدریک اسید به دلیل توانایی آن در ترکیب شدن با فلزاتی همچون آهن، منگنز و مس که این فلزات جز گروه های فعال بسیاری از آنزیم ها هستند، برای طیف وسیعی از ارگانیسم ها سمی است و از فرایند هایی مانند احیا اکسیژن در زنجیره انتقال الکترون، انتقال الکترون در فرایند فتوسنتز و فعالیت انزیم های کاتالاز و اکسیداز جلوگیری می کند.

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد سیانوژنز یکی از مکانیسم های دفاعی در گیاهان است که از آن‌ها در برابر آفت ها و موجودات گیاه خوار محافظت می کند.

این‌که به چه میزان گلیکوزید های سیانوژنیک در گیاه حضور داشته باشد به عواملی هم چون سن و تنوع گیاهی و به همان میزان به فاکتور های زیست محیطی وابسته است.

فلاونوئیدها

فلاونوئیدها به صورت گسترده در گیاهان یافت می شوند و به طور گسترده ای در زمینه پزشکی استفاده می شوند. آن‌ها اغلب به عنوان رنگ‌دانه‌ هایی که باعث پدید آمدن رنگ زرد، قرمز و سفید در گل ها و میوه ها می شوند، شناخته شده اند.

برخی از فلاونوئیدها خاصیت ضد ویروسی و ضد التهابی دارند. فلاونوئیدها در گیاهانی مثل لیمو و گندم سیاه با خاصیت تقویت مویرگ‌ها و جلوگیری از نشت آن ها به بافت شناخته می شوند. فلاونوئید ها گروهی از متابولیت های گیاهی هستند که باداشتن آنتی اکسیدان و تاثیرات آن در مسیر های سیگنالینگ در سلامتی انسان موثر هستند. که این مولکول ها در گیاهان و میوه های متنوعی یافت می شوند.

فلاونوئید ها مولکول های پلی فنولیک هستند که حاوی 15 اتم کربن هستند و در آب محلول اند. فلاونوئید ها از دو حلقه بنزن که توسط یک زنجیره 3 کربنی کوتاه به هم متصل شده اند تشکیل شده اند.

یکی از کربن های زنجیره به یکی از کربن های حلقه بنزنی از طریق پل اکسیژنی یا به طور مستقیم متصل شده است که این نحوه اتصال باعث ایجاد حلقه میانی به عنوان حلقه سوم شده است.

فلاونوئیدها را می توان به شش زیر گروه اصلی تقسیم کرد که شامل کالکون ها، فلاون ها، ایزوفلاونوئیدها، فلاوانون ها، آنتوگزانتین ها و آنتوسیانین ها می شود.

بسیاری ازین مولکول ها به خصوص آنتوگزانتین ها از عوامل ایجاد رنگ زرد برخی از گلبرگ ها هستند در  حالی که آنتوسیانین ها  باعث ایجاد رنگ قرمز شکوفه ها یا غنچه ها و طیف رنگی بنفش_قرمز در برگ های پائیزی می گردد.

هم چنین فلاونوئید ها در گرده افشانی برخی از حشرات هم نقش ایفا می کنند، به این صورت که گیاهان حاوی فلاونوئید ها رنگ‌دانه های مورد نیاز برای جذب حشرات گرده افشان را تولید می کنند و باعث جذب آن ها به سوی گیاه می شوند.

فلاونوئید موجود در گیاهان رده بالاتر دارای عملکرد هایی همچون فیلتراسیون نور UV، تثبیت نیتروژن، مهار چرخه سلولی هستند و به عنوان پیام رسان شیمیایی نیز عمل می کنند.

فلاونوئید هایی که توسط ریشه گیاهان تولید می شوند به رابطه هم زیستی با ریزوبیوم ها و برخی گیاهان دیگر مثل شبدر، نخود و لوبیا کمک می کنند. ریزوبیوم ها، مهم ترین جانداران تثبیت کننده نیتروژن هستند. این باکتری ها که هتروتروف هستند، معمولا در غده های روی ریشه گیاهان (مانند سویا،  لوبیا، بادام زمینی، یونجه و شبدر) زندگی می کنند.

کشاورزان از توانایی ریزوبیوم ها در تثبیت نیتروژن بهره می برند به این صورت که آنان هر چند سال یکبار در زمین های کشاورزی خود گیاهانی از خانواده پروانه واران می کارند تا خاک را از ترکیبات نیتروژن دوباره غنی سازد، که این عمل تناوب کشت نام دارد.

گاهی فلاونوئید های برای جلوگیری از بیماری، اسپور های خاصی را مهار می کنند. فلاونوئید های در تمام قسمت های گیاه وجود دارند و شایع ترین ترکیبات پلی فنولیکی هستند که در رژیم غذای انسان ها یافت می شوند.

اینکه فلاونوئید ها سمیت کمتری نسبت به سایر ترکیبات گیاهی دارند، بدین معنی است که این ترکیبات می توانند توسط بسیاری از انسان ها و حیوانات، بدون اینکه عوارضی برای آن ها داشته باشند، مصرف شوند. مثالی از غذا های اشباع از فلاونوئید ها عبارت اند از: پیاز، جعفری، زغال اخته، موز، شکلات تلخ.

فواید فلاونوئید برای انسان

همان‌طورکه پیش تر اشاره شد، فلاونوئید ها آنتی اکسیدان های مهمی برای انسان هستند، و به بهبود سلامتی انسان کمک می کنند. اما علاوه بر فعالیت به عنوان آنتی اکسیدان اثرات دیگری از جمله: ضد ویروس، ضد سرطان، ضد التهاب و ضد آلرژی دارند. یک نوع از فلاونوئید ها که کوئرستین نامیده می شود، در تسکین بیماری هایی مانند اگزما، آسم و تب یونجه موثر است.

هم چنین این ترکیبات در بهبود و جلوگیری از بیماری های قلبی نیز موثر هستند، چراکه با جلوگیری از اکسیداسیون لیپوپروتئین های با چگالی پایین (LDL)، خطر ایجاد و پیشرفت آترواسکلروز را کاهش می دهند.

برخی از انواع چای سرشار از فلاونوئیدها هستند و تصور می شود که مصرف آنها باعث کاهش سطح تری گلیسیرید و کلسترول در خون می شود. فلاونوئیدهای سویا یا ایزوفلاون ها هم‌چنین کلسترول را کاهش می دهند، و از پوکی استخوان جلوگیری کرده و علائم یائسگی را کاهش می دهند.میزان مصرف روزانه فلاونوئید ها  بین 50 تا 500 میلی گرم متغیر است، به این معنی که سهم فعالیت آنتی اکسیدانی در افراد مختلف بسیار متفاوت است.

منابع غذایی

تقریبا تمامی میوه ها و سبزیجات حاوی فلاونوئید ها هستند. همانطور که پیش تر اشاره شد، آن‌ها را می توان در منابع غذایی دیگر از جمله لوبیای خشک، غلات و چای سبز و سیاه یافت.قاعدتا که هرچه یک ماده غذایی رنگی تر باشد، از نظر فلاونوئیدها غنی تر است. با این حال، پرتقال از این قاعده مستثنی است زیرا فلاونوئیدهای موجود در این میوه عمدتا در قسمت سفید و پالپ داخلی پوست یافت می شود.

بهترین راه جذب فلاونوئید ها مصرف میوه وسبزیجات فراوان به صورت روزانه می باشد، به همین دلیل است که متخصصان توصیه می کنند که در طول روز، پنج وعده سبزیجات و چهار وعده میوه بخورید. علاوه بر این فلاونوئید ها به صورت مکمل های غذایی نیز وجود دارند، اما باید توجه داشته باشید که مصرف پیش از حد آن ممکن است مضر باشد.

چند نکته دیگر:

• فلاونوئید ها با برخی از دارو ها تداخل دارویی دارند. مطالعات نشان داده اند که آنزیم سیتوکروم P450 که در متابولیسم دارو ها دخیل است، توسط فلاونوئید ها مهار می گردد.
• فلاونوئید ها هم چنین با برخی از مواد مغذی نیز تداخل ایجاد می کنند. آن ها می توانند به آهن غیر همی متصل شده و جذب آن ها در روده کاهش دهند.
• برخی از فلاونوئید ها جذب سلولی ویتامینC را مهار کرده بنابراین پیشنهاد می شود که هنگام مصرف ویتامینC از مصرف غذاهای سرشار از فلاونوئید ها پرهیز شود.

پلی ساکارید ها

کربوهیدرات ها مانند پروتئین، لیپید و اسید های نوکلئیک جز ماکرومولکول های زیستی هستند، که عمده کربوهیدرات موجود در طبیعت به صورت پلی ساکارید هستند که از واحد های مونومری به نام مونوسوکارید تشکیل می شوند. پلی ساکارید ها درتمام قلمرو های حیات یافت می شوند، به طور مثال آلژینات در خزه، سلولز در گیاهان، زیموزان و دکستران در باکتری ها، هیالورونیک اسید و هپارین در حیوانات از جمله پلی ساکارید ها هستند.

طبقه بندی پلی ساکارید ها

پلی ساکارید ها براساس بار الکتریکی به 3 گروه پلی ساکاریدهای کاتیونیک مثل کیتین و کیتوزان، پلی ساکاید های آنیونیک مثل هپارین، هیالورونیک اسید، آلژینیک اسید و کندروئیتین سولفات، پلی ساکارید های خنثی مثل دکستران، نشاسته و سلولز تقسیم بندی می شوند.

پلی ساکارید ها بر اساس ترکیات شیمیایی به دو گروه همو پلی ساکارید ها و هتروپلی ساکارید ها تقسیم می شوند، به عنوان مثال هموپلی ساکارید ها فقط از کنار هم قرار گرفتن یک نوع منوساکارید تشکیل می شوند، مثلا سلولز فقط از مونومر های گلوگز تشکیل شده است.

اما هترو پلی ساکارید ها از دوتا چند نوع مونوسوکارید تشکیل می گردند.

براساس تنوع گلیکوزید های متصل شده به گلیکان، پلی ساکارید های به فرم های پروتئوگلیکان، گلیکولیپید و گلیکونژوگه ها وجود دارند.

با توسعه و پیشرفت تکنولوژی، فهم ودرک ساختار و عملکرد پلی ساکارید ها بسیار راحت تر شده است.

پلی ساکارید ها به همراه الگیوساکارید ها نه تنها به عنوان واحد های سازنده حیات عمل می کنند، بلکه در ارتباط سلول ها با یکدیگر، ایمنی سلولی و میتوژنز نقش دارند.

ساپونین ها

ساپونین ها دسته ای از ترکیبات شیمیایی هستند که در گیاهان مختلف یافت می شوند، به عبارتی دیگر آن‌ها ترکیباتی با منشا گیاهی در نظر گرفته شده اند، اما در جانوران آب‌زی مانند خیار دریایی نیز یافت شده اند. نام آنها از گیاه صابون (تیره ساپوناریا ، خانواده Caryophyllaceae) برگرفته شده است بنابراین هنگامی که در آب حل شوند، محلولی صابونی تولید می کنند. ساپونین ها به دو صورت عمده وجوددارند: استروئید و تری ترپنوئید.

ساختار شیمیایی ساپونین های استروئیدی شباهت زیادی به هورمون‌های بدن انسان مثل استروژن و کورتیزول دارند.

ساپونین های تری ترپنوئیدی در همولیز گلبول های قرمز خون نقش داشته، هم چنین در صورتی که در محلول آبی پس از تکان دادن باعث تولید کف می شوند و قابلیت انحلال در آب و والکل و یا مخلوطی از هردو را دارند.

ساپونین ها ماهیتی آمفی پاتیک داشته و از لحاظ ساختاری دارای یک یا چند بخش آب دوست گلیکون که حاوی 6 تا 12 کربن  است،  و یک تری ترپن چربی دوست حاوی 27 تا 30 اتم کربن هستند.

این ترکیبات شیمیایی را می توان از قسمت های مختلف گیاه مانند برگ، ساقه، ریشه، پیاز، شکوفه و میوه استخراج کرد.

گیاه حاوی ساپونین ها اغلب طعم تلخی داشته و بنابراین این گیاهان به عنوان خوراک دام ها توصیه نمی شوند.

خاصیت آمفی پاتیک بودن ساپونین ها باعث شده است که آن ها به عنوان سورفکتانت دارای این توانمندی باشند که با اجزای غشای سلولی مثل کلسترول و فسفولیپیدها تعامل کرده و از این رو در تولید مواد آرایشی و دارو مورد استفاده قرار می گیرند.

ساپونین ها هم چنین به عنوان ادجوانت درتوسعه و تولید واکسن هایی همچون Quil A نیز نقش دارند. اما در استفاده از آن ها به عنوان ادجوانت، سمیت ناشی از استرول موجود در ساپونین ها همچنان نگران کننده است.

از ساپونین ها به عنوان مکمل های غذایی ودر طب سنتی استفاده می شود.

مزایای ساپونین ها بر روی سلامتی

1. ساپونین ها با کاهش سطح LDL و کلسترول خون در درمان دیس لیپیدمی موثر هستند.
2. ساپونین ها با القای آپوپتوز در سلول های سرطانی و داشتن اثر سایتوتوکسیک روی آن ها، هم چنین با کنترل بیان پروتئین ها در چرخه سلولی در جلوگیری از پیشروی و متاستاز سرطان موثر هستند، به نظر می رسد که ساپونین ها با غشای غنی از کلسترول سلول های سرطانی کنش کرده و رشد ودوام آن ها را محدود می سازند، به همین دلیل است که می توان گفت آن ها دارای خواص شیمی درمانی، ضد تومور و ضد سرطان هستند.
3. ساپونین ها در کنترل دیابت نیز موثر هستند و مکانسیم های متعددی که ساپونین در این مسیر کنترل می کنند عبارت اند از: فعال سازی گیرنده های گاما فعال شده با تکثیر  پراکسی زوم (PPARγ)، فعال سازی ترانسپورتر نوع 4گلوکز(Glut4)، فعال سازی بیان آدیپونکتین، فعال سازی مسیر PI3K/Akt، افزایش بیان آدیپسین فعال شدن پروتئین کیناز فعال شده باAMP (AMPK) .4-تقویت کننده سیستم ایمنیگیاهان برای مقابله با عفونت های انگلی، ساپونین تولید می کنند.

به نظر می رسد ساپونین ها وقتی توسط انسان مصرف شوند به سیستم ایمنی بدن ما کمک کرده و از هجوم ویروس ها و باکتری ها جلوگیری می کند.

مطالب مرتبط:

• خدمات عصاره گیری، گیاهان دارویی و اسانس گیری
• ماسراسیون چیست؟
• عصاره گیری چیست؟
• دستگاه روتاری چیست؟
• دستگاه سوکسله چیست؟

نویسنده: فائزه فلاحی

منبع 1