آزمایش خون اسید لاکتیک چیست؟ تفسیر نتایج آزمایش لاکتات

فهرست مطالب نمایش

آزمایش خون اسید لاکتیک چیست؟

آزمایش خون اسید لاکتیک یا آزمایش لاکتات آزمایشی است که مقدار اسید لاکتیک (که به آن “لاکتات” نیز گفته می‌شود) در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند.

این اسید در سلول‌های عضلانی و سلول‌های قرمز خون تولید می‌شود. اسید لاکتیک زمانی تشکیل می‌شود که بدن شما غذا را به انرژی تبدیل می‌کند. بدن شما زمانی به این انرژی متکی می‌شود که سطح اکسیژن پایین باشد. سطح اکسیژن ممکن است در طول یک تمرین ورزشی شدید یا زمانی که شما دچار عفونت یا بیماری هستید، کاهش یابد.

پس از اتمام تمرین یا بهبود از بیماری، معمولاً سطح اسید لاکتیک شما به حالت عادی برمی‌گردد. اما گاهی اوقات این اتفاق نمی‌افتد.

اسید لاکتیک چیست؟

اسید لاکتیک یک ماده شیمیایی است که توسط بدن در هنگام تجزیه کربوهیدرات‌ها یا گلوکز (انرژی ذخیره شده) برای استفاده به عنوان سوخت تولید می‌شود. این ماده توسط سلول‌های شما هنگامی که بیشتر از مقدار معمول اکسیژن مصرف می‌کنید، مانند در حین یک تمرین ورزشی شدید، تولید می‌شود. این اتفاق بیشتر در عضلات و سلول‌های خونی رخ می‌دهد اما می‌تواند در هر نقطه از بدن نیز اتفاق بیفتد.

رژیم غذایی نقش مهمی در تنظیم سطح اسید لاکتیک دارد. مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده و پروتئین می‌تواند به بدن کمک کند تا انرژی لازم را بدون تولید بیش از حد اسید لاکتیک به دست آورد. همچنین نوشیدن مقدار کافی آب می‌تواند به دفع سریع‌تر اسید لاکتیک از بدن کمک کند

سطح اسید لاکتیک در خون شما ممکن است هنگام بیماری یا ورزش کردن افزایش یابد.

اسید لاکتیک در بدن چه کاری انجام می‌دهد؟

اسید لاکتیک نقش مهمی در بهبود عملکرد ورزشی نیز دارد. در حالی که اسید لاکتیک می‌تواند در حین تمرینات شدید باعث خستگی عضلانی شود، ولی تحقیقات نشان داده است که تحمل و مدیریت این سطوح می‌تواند به افزایش ظرفیت ورزشی و بهبود عملکرد کمک کند.

وقتی بدن شما اکسیژن کافی برای تأمین انرژی سلول‌هایش در اختیار ندارد، گلوکز را تجزیه می‌کند تا به عنوان انرژی استفاده کند. این فرآیند منجر به تولید اسید لاکتیک در خون می‌شود. به طور معمول، کلیه‌ها و کبد اسید لاکتیک اضافی را فیلتر می‌کنند و آن را به گلوکز تبدیل می‌کنند، که می‌تواند در آینده به عنوان انرژی استفاده شود. اسید لاکتیک همچنین سیستم ایمنی بدن شما را تحریک می‌کند تا بدن را تعمیر و محافظت کند.

اسید لاکتیکی که از بدن حذف نمی‌شود می‌تواند برای بدن سمی شود. سطوح بالای اسید لاکتیک می‌تواند pH خون را کاهش داده و منجر به وضعیتی به نام اسیدوز لاکتیک شود. بدون درمان، این وضعیت می‌تواند مشکلاتی برای قلب شما، نارسایی اعضا، یا حتی مرگ ایجاد کند.

علائم اسیدوز لاکتیک

اگر اسیدوز لاکتیک به حد کافی شدید باشد، می‌تواند تعادل pH بدن شما را به هم بزند، که نشان‌دهنده سطح اسیدی خون است. این وضعیت می‌تواند منجر به این علائم شود:

• ضعف عضلانی
• تنفس سریع
• استفراغ
• تعریق
• کما

زمان انجام آزمایش خون اسید لاکتیک

اگر تجمع اسید لاکتیک مشکوک باشد، پزشک شما آزمایش خون اسید لاکتیک را تجویز می‌کند. علائم سطوح بالای اسید لاکتیک شامل موارد زیر است:

• خیلی خسته بودن
• تهوع
• استفراغ
• ضربان قلب سریع
• تنفس سریع
• زرد شدن پوست
• گرفتگی عضلانی
• ضعف
• گیجی
• ادرار نکردن
• مشکل در راه رفتن یا هماهنگی

آزمایش لاکتات چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش اسید لاکتیک یک آزمایش خون ساده است. پزشک شما خون را از یک رگ یا شریان با استفاده از سوزن می‌گیرد. در موارد نادر، ممکن است از مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات شما طی یک عمل به نام “پونکسیون کمری” نمونه‌گیری کنند.

معمولاً نیازی به تغییر در روال عادی خود برای آماده شدن برای این آزمایش ندارید.

در مواردی که گرفتن نمونه خون ممکن نیست یا به دلایل پزشکی محدودیت وجود دارد، روش‌های غیرتهاجمی مانند آزمایش‌های تنفسی و تصویربرداری نیز ممکن است برای ارزیابی سطح لاکتات و اسیدوز لاکتیک استفاده شوند. این روش‌ها به کاهش ناراحتی بیمار کمک می‌کنند

چه اطلاعاتی می‌توانید از آزمایش اسید لاکتیک به دست آورید؟

اگر سطح اسید لاکتیک شما طبیعی باشد، به این معنی است که شما اسیدوز لاکتیک ندارید. سلول‌های شما اکسیژن کافی دارند و کبد و کلیه‌های شما اسید لاکتیک را به طور عادی پردازش می‌کنند. همچنین به پزشک شما می‌گوید که چیزی غیر از اسیدوز لاکتیک باعث علائم شما می‌شود. احتمالاً پزشک آزمایش‌های دیگری برای یافتن علت علائم شما تجویز می‌کند.

اگر سطح اسید لاکتیک شما بالا باشد، می‌تواند به دلایل مختلفی باشد. معمولاً این به این دلیل است که شما به شرایطی مبتلا هستید که باعث می‌شود تنفس کافی و دریافت اکسیژن به بدن شما دشوار باشد. این شرایط شامل موارد زیر می‌شود:

• سپسیس
• حمله قلبی
• نارسایی احتقانی قلب
• بیماری شدید ریه یا نارسایی تنفسی
• تجمع مایعات در ریه‌ها
• عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
• تعداد بسیار کم گلبول‌های قرمز (کم‌خونی شدید)

سطح بالاتر از حد طبیعی اسید لاکتیک در خون شما همچنین می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات در متابولیسم شما باشد. بدن شما ممکن است به اکسیژن بیشتری نسبت به حالت عادی نیاز داشته باشد زیرا شما یکی از شرایط زیر را دارید:

• بیماری کبد
• بیماری کلیه
• دیابت کنترل نشده
• سرطان خون
• اختلال مصرف الکل
•ایدز یا HIV

سطوح بالای اسید لاکتیک همچنین می‌تواند به این معنی باشد که شما ویتامین B1 کافی دریافت نمی‌کنید.

محدوده طبیعی لاکتات

در طول فعالیت بدنی شدید، ممکن است سطح لاکتات شما بالاتر باشد. اما وقتی در حالت استراحت هستید، سطح طبیعی اسید لاکتیک در خون کمتر از 2 میلی‌مول بر لیتر (mmol/L) است. میلی‌مول‌ها واحدهای علمی هستند که برای اندازه‌گیری مواد شیمیایی استفاده می‌شوند.

سطوح بالای اسید لاکتیک

اگر سطح اسید لاکتیک شما بین 2 تا 4 میلی‌مول بر لیتر باشد، این حالت به نام “هیپرلاکتیمی” یا “اسیدوز لاکتیک” شناخته می‌شود. سطوح لاکتات بالاتر از 4 میلی‌مول بر لیتر به عنوان شدید در نظر گرفته می‌شود. سطوح بالای اسید لاکتیک نیاز به درمان دارد تا اسید لاکتیک خون کاهش یابد و pH خون به سطح طبیعی بازگردد.

نکات کلیدی

اگر شما نشانه‌هایی از اسیدوز لاکتیک را نشان می‌دهید، پزشک شما آزمایش خون اسید لاکتیک انجام خواهد داد. اگر نتایج شما 2 میلی‌مول بر لیتر یا بیشتر باشد، درمان لازم است تا سطح اسید لاکتیک خون شما کاهش یابد. در غیر این صورت، علائم شما ناشی از چیز دیگری است. در هر صورت، پزشک از آزمایش اسید لاکتیک برای تشخیص بیماری شما و تدوین یک برنامه درمانی استفاده خواهد کرد.

پس از تشخیص اسیدوز لاکتیک، مهم است که با پزشک خود در مورد تغییرات سبک زندگی که می‌تواند به پیشگیری از عود بیماری کمک کند، صحبت کنید. این شامل تغذیه مناسب، مدیریت استرس، و جلوگیری از فعالیت‌های شدید بدون آمادگی بدنی کافی است. همچنین پزشک ممکن است به شما توصیه کند که به برنامه‌های منظم مراقبتی توجه بیشتری داشته باشید تا از بروز عوارض جلوگیری شود.

سوالات متداول آزمایش خون اسید لاکتیک

علت اصلی اسیدوز لاکتیک چیست؟

اسیدوز لاکتیک به دلیل تولید بیش از حد اسید لاکتیک توسط سلول‌های شما یا عدم توانایی بدن در فیلتر کردن این اسید اضافی – یا گاهی هر دو – ایجاد می‌شود. این مشکل اغلب به دلیل یک بیماری رخ می‌دهد که باعث کاهش سطح اکسیژن در بدن یا اختلال در متابولیسم اسید لاکتیک می‌شود.

این شامل بیماری‌های ریه، گردش خون، متابولیسم، خون، سیستم ایمنی، کلیه‌ها یا کبد است. HIV، ایدز، سرطان، دیابت، شرایط ژنتیکی، تشنج، اختلال مصرف الکل، کمبود ویتامین B1، برخی داروها یا مواد مخدر، یا مسمومیت با مونوکسید کربن نیز می‌توانند علت این مشکل باشند. دوره‌های شدید ورزش نیز می‌توانند به طور موقت باعث اسیدوز لاکتیک شوند.

چگونه اسیدوز لاکتیک درمان می‌شود؟

اسیدوز لاکتیک با درمان بیماری‌ای که آن را ایجاد کرده است، برطرف می‌شود. انتخاب‌های سالم سبک زندگی، مانند نوشیدن مقدار کافی آب، ورزش منظم، خواب کافی و محدود کردن مصرف الکل و مواد مخدر نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. اما هرگونه مشکل پزشکی مزمن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

برای درمان اسیدوز لاکتیک شدید، ممکن است روش‌های تخصصی مانند دیالیز یا استفاده از داروهای خاص برای تنظیم سطح اسید لاکتیک و pH بدن مورد نیاز باشد. درمان دارویی می‌تواند به تنظیم عملکرد قلب و کلیه‌ها نیز کمک کند. همچنین پزشکان ممکن است از روش‌های درمانی پیشرفته برای بهبود تنفس و اکسیژن‌رسانی استفاده کنند تا سطح لاکتات خون تنظیم شود.

چگونه می‌توانید اسید لاکتیک را از بدن خود دفع کنید؟

درمان زودهنگام معمولاً شامل استراحت، تزریق مایعات و درمان اکسیژن در صورت نیاز است، همچنین باید علت آن را پیدا کرد. اگر به دلیل فعالیت بیش از حد باشد، متوقف کردن ورزش و استراحت ممکن است تنها چیزی باشد که برای پاکسازی اسید لاکتیک از بدن نیاز است. اگر اسیدوز لاکتیک به دلیل یک وضعیت پزشکی دیگر یا دارو باشد، شما باید آن مشکل را تحت کنترل بگیرید تا اسید لاکتیک از بدن شما دفع شود.

برای جلوگیری از تجمع اسید لاکتیک در آینده، به تعادل میان ورزش و استراحت توجه کنید. همچنین استفاده از مواد غذایی سرشار از ویتامین B1 و آب‌رسانی مناسب می‌تواند به بهبود متابولیسم لاکتات کمک کند. حفظ تناسب اندام و کنترل منظم شرایط پزشکی نیز از دیگر راه‌های موثر برای جلوگیری از این مشکل است.

مطالب مرتبط با آزمایش اسید لاکتیک: