اثر سیتوپاتیک: انواع اثرات سیتوپاتیک در تشخیص

فهرست مطالب نمایش

اثر سیتوپاتیک چیست؟

هنگامی که ویروس به سلول میزبان حمله کند، ساختار آن تغییر می‌کند. این موضوع به عنوان اثر سیتوپاتیک شناخته می‌شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سلول آلوده باعث لیز (Lysis) سلول میزبان شود یا زمانی که سلول به دلیل ناتوانی در تولید مثل، بمیرد. ویروسی که باعث تغییرات مورفولوژیکی (Morphological) در سلول میزبان می‌شود به عنوان سیتوپاتوژن (Cytopathogenic) شناخته می‌شود.

اولین علامت اثر سیتوپاتیک یا عفونت ویروسی، گرد شدن سلول‌ها است. اجسام انکلوژن (Inclusion body) در سیتوپلاسم و هسته سلول میزبان مشاهده می‌شوند. این موارد را می‌توان در اسمیر خونی بیماران از طریق میکروسکوپ نوری یا میکروسکوپ الکترونی شناسایی کرد. برخی از عفونت‌های ویروسی منجر به تشکیل سینسیتیا (Syncytia) می‌شود. سینتیا توده‌های سیتوپلاسمی بزرگی هستند که از ادغام سلول‌های آلوده تولید می‌شوند. این توده‌ها از هسته‌های زیادی تشکیل شده است.

انواع اثرات سیتوپاتیک

نابودی کامل

این امر شدیدترین نوع اثر سیتوپاتیک است. این موضوع در مورد انترو ویروس‌ها (Enterovirus) دیده می‌شود. این اثر باعث مرگ تمام سلول‌های تک لایه می‌شود.

اثر مذکور با کاشت سلول‌ها روی سطح شیشه‌ای مشاهده می‌شود و یک لایه منفرد از سلول‌های میزبان تشکیل می‌گردد. عفونت ویروسی وارد سلول‌ها شده و سلول‌ها مشاهده می‌شوند. در عرض سه روز تمام سلول‌ها منقبض شده و از شیشه جدا می‌شوند.

تخریب جزئی

تک لایه‌ای از سلول‌های میزبان روی سطح شیشه کاشته شده و عفونت ویروسی ایجاد می‌شود. تنها چند سلول پس از مدتی از سطح شیشه جدا می‌شوند. این نوع CPE توسط توگا ویروس (Togavirus)، پیکورناویروس (Picornavirus)، پارامیکسو ویروس (Paramyxovirus) و غیره ایجاد می‌شود.

دژنراسیون کانونی (Focal Degeneration)

در این نوع اثر، انتقال مستقیم ویروس از یک سلول به سلول دیگر وجود دارد. سلول‌های میزبان بزرگ، گرد و دچار پیچیدگی می‌شوند. پس از مدتی سلول‎‌ها از سطح جدا می‌شوند. این نوع اثر سیتوپاتیک توسط ویروس هرپس (herpes) و ویروس آبله نشان داده می‌شود.

تورم و توده شدن

این اثر ویژگی آدنوویروس (Adenovirus) است. سلول‌ها متورم و بزرگ شده، به هم می‌چسبند و در نهایت از سطح جدا می‌شوند.

دژنراسیون (Degeneration) کف آلود

تعدادی واکوئل سیتوپلاسمی (Cytoplasmic vacuole) بزرگ تشکیل می‌شود. این امر با تثبیت و رنگ‌آمیزی سلول میزبان قابل مشاهده است. این اثر در رتروویروس‌ها (Retrovirus) و فلاوی ویروس‌ها (Flavivirus) مشاهده می‌شود.

سیسیتیوم (Syncytium)

این اثر به همجوشی سلولی نیز معروف است. در این اثر سیتوپاتیک، غشای پلاسمایی سلول‌های میزبان به هم می‌پیوندند و یک سلول بزرگ‌شده را تشکیل می‌دهند. این سلول حداقل دارای چهار هسته است. این موضوع را می‌توان با تثبیت و رنگ‌آمیزی سلول‌های میزبان تشخیص داد. ویروس هرپس و پارامیکسوویروس (Paramyxovirus) را می‌توان از این طریق شناسایی کرد.

اجسام انکلوژن

ساختارهای غیر طبیعی نامحلول در هسته یا سیتوپلاسم سلول‌ها فقط از طریق رنگ‌آمیزی قابل تشخیص است. اجسام انکلوژن نواحی رنگ‌آمیزی شده تغییر یافته در سلول‌ها هستند. این انکلوژن‌ها ممکن است بزرگ، کوچک، منفرد، چندگانه، داخل هسته‌ای، داخل سیتوپلاسمی، بازوفیلیک (Basophilic) یا ائوزینوفیلیک (Eosinophilic) باشند. حرکت کروماتین (Chromatin) باعث ایجاد یک حلقه رنگی نازک در اطراف لبه هسته می‌شود.

اثر سیتوپاتیک در تشخیص

اثرات سیتوپاتیک برای تشخیص عفونت‌های ویروسی استفاده می‌شود. چند اثر سیتوپاتیک را می‌توان در سلول‌های رنگ‌آمیزی نشده و ثابت نشده زیر میکروسکوپ نوری کم توان مشاهده کرد. در حالی که چند اثر سیتوپاتیک مانند اجسام انکلوژن را در سلول‌های رنگ‌آمیزی شده و ثابت شده در زیر میکروسکوپ نوری می‌توان مشاهده کرد.

اثرات سیتوپاتیک چند ویروس، خاص می‌باشد و بنابراین می‌توان از آن برای تشخیص عفونت‌های ویروسی در انسان و حیوان استفاده کرد. سرعت ظاهر شدن یک اثر سیتوپاتیک نیز برای تشخیص نوع عفونت توسط ویروس شناسان استفاده می‌شود.

نکات کلیدی اثر سیتوپاتیک

اثر سیتوپاتیک به تغییرات ناشی از عفونت‌های ویروسی در ساختار سلول میزبان اشاره دارد.
عفونت ویروسی منجر به لیز سلولی می‌شود.
این عفونت همچنین توانایی سلول برای تولید مثل را کاهش می‌دهد که این امر منجر به مرگ سلولی می‌شود.
اثرات سیتوپاتیک منجر به تشکیل اجسام انکلوژن یا سینسیتیا که به تشخیص عفونت‌های ویروسی کمک می‌کند، می‌شود.

همچنین بخوانید:

منبع

مترجم: صادق حسینی‌کیا

از این مطلب چقدر راضی بودید؟

روی ستاره کلیک کنید تا نظرتون ثبت بشه