تست موتیلیتی (Motility Test): اصول، رویه و تفسیر

فهرست مطالب نمایش

مقدمه تست موتیلیتی

موتیلیتی توانایی یک ارگانیسم در حرکت با استفاده از تاژک‌های ملخ مانند منحصر به باکتری‌ها یا فیبریل‌های (Fibril) خاصی است که یک حرکتی مانند سُر خوردن، ایجاد می‌کنند. باکتری‌های موتیلیتی با استفاده از تاژک‌ها (زائده‌های حرکتی رشته‌ای مانند که از غشای پلاسمایی و دیواره سلولی به صورت منفرد یا چندتایی به بیرون امتداد می‌یابند) حرکت می‌کنند.

موتیلیتی به مدت طولانی به عنوان یک ابزار تاکسونومیک (آرایه‌شناسی (taxonomic)) مهم و ویژگی بیولوژیکی میکروارگانیسم‌‎ها شناخته شده است. وجود تاژک‌ها عمدتاً در باسیل‌ها اتفاق می‌افتد، اما تعداد کمی کوکسی (Cocci) تاژک‎دار نیز وجود دارند. بنابراین موتیلیتی ابزار بسیار مهمی برای شناسایی باکتری‎‌های خانواده انتروباکتریاسه (Enterobacteriaceae) است. از اوایل شروع مطالعات در زمینه میکروبیولوژی، توانایی حرکت باکتری‎‌ها به عنوان وسیله‌‎ای برای افتراق و طبقه‎‌بندی ارگانیسم‎‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.

هدف از تست موتیلیتی

برای تعیین قابلیت تحرک باکتری.
برای افتراق بین باکتری‌های متحرک و غیر‎متحرک.

اصول تست موتیلیتی

تحرک باکتری بیشتر در محیط کشت آگار نیمه جامد نشان داده میشود. در محیط‌های کشت آگار نیمه جامد، باکتری‌های متحرک به گونه‌‎ای ازدحام کرده و رشد و منتشر می‌‎شوند که به راحتی با چشم غیرمسلح قابل تشخیص است. محیطی که عمدتاً برای این منظور استفاده می‌شود، محیط کشت SIM (Sulphide Indole Motility) می‎باشد.

که یک محیط کشت افتراقی ترکیبی است و سه پارامتر مختلف کاهش گوگرد، تولید ایندول و تحرک را آزمایش می‌کند. این محیط دارای غلظت بسیار کمی است که به باکتری‌های متحرک اجازه می‌دهد به آسانی از میان آن حرکت کرده و باعث کدر شدن محیط شوند. تلقیح با ضربه به وسط عمق یک آگار نیمه جامد انجام می‎شود. تحرک باکتری با پخش و گسترش ناحیه رشد در راستای مسیر ورود سوزن تلقیح، مشهود است.

برخی از ارگانیسم‌‎ها در کل محیط رشد می‎کنند، در حالی که برخی دیگر در نواحی کوچک یا به صورت توده‎‌هایی در محدوده مسیر ورود سوزن تلقیح، رشد می‎کنند. باکتری‌‎های غیر متحرک تنها در لوله آگار نرم (Soft agar tube) و فقط در ناحیه‌‎ای که تلقیح شده‌‎اند، رشد می‎کنند.

محیط کشت:

محیط کشت SIM

پانکراتیت دایجست کازئین (Pancreatic digest of casein) 20 گرم، پپتیک دایجست (Peptic digest) بافت حیوانی 6.1 گرم، آگار 3.5 گرم، Fe(NH₄)₂(SO₄)₂·6H₂O برابر 0.2 گرم، Na₂S₂O₃·5H₂O برابر 0.2 گرم، pH بابر 0.2± 7.3 در دمای 25 درجه سانتی‎گراد.

روش تست موتیلیتی

یک سوزن صاف را به کلنی یک محیط کشت (18 تا 24 ساعته) که روی محیط آگار رشد کرده، بزنید.
یک بار به عمق یک‌سوم تا یک‌دوم اینچ در وسط لوله ضربه بزنید. مطمئن شوید که وقتی سوزن را از محیط خارج می‎کنید، مسیر خروج در راستای همان مسیری که سوزن را وارد محیط کرده‌اید، حفظ شود.
محیط را در دمای 35 تا 37 درجه سانتی‎گراد انکوبه کنید و تا 7 روز به طور روزانه آن را بررسی کنید.
محیط را برای یافتن ناحیه نفوذ رشد که در اطراف مسیر ورود سوزن به محیط کشت جهت تلقیح گسترش یافته، بررسی کنید.

نتایج مورد انتظار

مثبت: انتشار رشد ارگانیسم که در سراسر محیط پخش شده و آن را کمی مات می‎کند.
منفی: رشدی که به امتداد مسیر ورود سوزن به محیط کشت محدود می‌شود، با لبه‌های کاملا مشخص و شفاف ماندن بقیه محیط.

موارد استفاده از تست موتیلیتی

برای افتراق میکروارگانیسم‌ها بر اساس تحرک در محیط آزمایشگاهی استفاده می‎شود.
برای اختصاص طبقه‌بندی تاکسونومیک به ارگانیسم‌ها انجام می‎شود.
تست‌های موتیلیتی در شناسایی عوامل بیماری‎زا مهم هستند.
این آزمایش‌ها اغلب در پروتکل‌های شناسایی خانواده انتروباکتریاسه استفاده می‎شود.
تست موتیلیتی همچنین برای افتراق گونه‌های کوکسی گرم مثبت و انتروکوک (Enterococci) استفاده می‌شود. Enterococcus faecium و faecalis غیر‎متحرک هستند، در حالی که E.gallinarum و E. casseliflavus یا E. flavescens به طور کلی متحرک هستند.

محدودیت‌های تست موتیلیتی

برخی از ارگانیسم‎ها رشد کافی را در این محیط برای تعیین دقیق نتیجه، نشان نمی‌دهند و آزمایشات دیگری لازم دارند.
توصیه می‌شود برای شناسایی کامل، آزمایش بیوشیمیایی، ایمونولوژیک (Immunologic)، مولکولی یا طیف سنجی جرمی (Mass spectrometry) روی کلنی‌های حاصل از کشت خالص انجام شود.
اگر تاژک‎های باکتریایی در اثر گرما، تکان دادن یا ضربه‌های دیگر آسیب ببینند، ممکن است نتیجه تست منفی کاذب باشد. چنین شوک‌های محیطی، ارگانیسم را غیر‎متحرک می‎کند.
ارگانیسم‌هایی که تحرک ضعیفی دارند ممکن است منجر به ایجاد تست منفی کاذب شوند.
هنگام تلقیح محیط کشت نیمه جامد، مهم است که سوزن تلقیح در امتداد همان مسیری که برای تلقیح وارد محیط شده، خارج شود. حرکت زیگزاگی ممکن است منجر به رشد ارگانیسم در امتداد مسیر ورود سوزن به محیط کشت شود که ممکن است به تفسیر مثبت کاذب منجر شود.