تفاوت کوکسی و باسیل: 5 تفاوت عمده با ذکر مثال

مقدمه‌ای تفاوت کوکسی و باسیل

باکتری‌ها می‌توانند مجموعه‌ای از موجودات کوچک، میکروسکوپی و تک سلولی باشند، اما بین خودشان به طرز شگفت انگیزی متنوع هستند. انواع متعددی از طبقه بندی باکتری‌ها وجود دارد. در میان آن‌ها طبقه بندی بر اساس مورفولوژی آن‌ها مرسوم و یکی از روش‌های ساده طبقه بندی است.

بر اساس شکل، باکتری‌ها عمدتاً به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند. کوکوس (کروی شکل)، باسیل (میله‌ای شکل)، اسپیریل یا اسپیروکت (مارپیچی شکل) و ویبریو (کاما شکل). در این مطالعه به تشریح و تمایز کوکوس و باسیل می‌پردازیم.

کوکوس (جمع کوکی)

کلمه “کوکوس” از کلمه یونانی κόκκος (cóccos) به معنای “توت” گرفته شده است. در میکروبیولوژی، “کوکوس” اصطلاحی است برای تعریف هر باکتری یا آرکی که به شکل کروی (گرد) (یا مشابه، بیضی شکل) است. کوکسی‌ها گروهی از باکتری‌های کروی هستند.

جنس‌های متفاوتی در باکتری‌های کروی شکل وجود دارند. بیشتر کوکسی‌های معروف متعلق به جنس استافیلوکوک، استرپتوکوک و میکروکوک هستند. علاوه بر این، چندین جنس و گونه دیگر در کلاس مورفولوژیکی کوکوس وجود دارد.

کوکسی‌های گرم مثبت و گرم منفی هر دو شناسایی شده‌اند و برخی از آن‌ها برای انسان بیماری زا هستند. Peptostreptococcus spp.، Staphylococcus spp.، Streptococcus spp.، Micrococcus spp Gemella spp.، و غیره. کوکسی‌های گرم مثبت هستند و Veillonella spp.، Moraxella spp.، Acidaminococcus spp.، Neisseria spp Gramative هستند. کوکسی‌ها به طور معمول کوچکتر از سایر باکتری‌های کروی شکل هستند و معمولاً از 0.5 تا 2.0 میکرومتر قطر دارند.

بسیاری از کوکسی‌های شناخته شده بی هوازی هستند (اعم از اجباری یا اختیاری) و برخی از جنس‌ها و گونه‌ها در ایجاد عفونت‌های مختلف مانند ذات الریه، باکتریمی، عفونت زخم، سلولیت، زخم، عفونت ادراری و غیره دخیل هستند.

در طی تکثیر باکتری، باکتری‌های کوکوس آرایش سلولی متفاوتی از خود نشان می‌دهند و بر اساس آرایش سلول‌ها، باکتری‌های کوکسی به‌عنوان دیپلوکوک، استرپتوکوک، استافیلوکوک، تتراد یا سارسینا طبقه‌بندی می‌شوند.

دیپلوکوک ها

Diplococci یک جفت کوکسی است یعنی آرایش 2 باکتری کوکسی در یک گروه. در طول تقسیم سلولی، سلول میکروبی در یک صفحه خاص تقسیم می‌شود و چسبیده باقی می‌ماند و دیپلوکوک‌ها را تشکیل می‌دهد. به عنوان مثال Acidaminococcus spp.، Neisseria gonorrhoeae، Streptococcus pneumoniae و غیره.

استرپتوکوک‌ها

هنگامی که کوکسی‌ها به صورت زنجیره‌ای قرار می‌گیرند، “استرپتوکوک” نامیده می‌شوند. هنگامی که یک سلول میکروبی به طور مکرر در یک صفحه واحد تقسیم می‌شود و همه به هم متصل می‌شوند، استرپتوکوک‌ها تشکیل می‌شوند. به عنوان مثال استرپتوکوکوس پیوژنز، S. Agalactiae و غیره.

استافیلوکوک‌ها

چیدمان کوکسی‌ها در یک گروه نامنظم که شبیه خوشه انگور است را استافیلوکوک می‌گویند. تقسیم سلولی مکرر در یک صفحه متعامد در فضای سه بعدی این آرایش سلول‌ها را تشکیل می‌دهد. به عنوان مثال استافیلوکوکوس اورئوس، S. Saprophyticus و غیره.

تتراکوکوس

Tetracoccus آرایش یا گروهی از چهار باکتری کوکسی است. هنگامی که یک سلول میکروبی به طور مکرر دو بار به دو صفحه عمود بر هم تقسیم می‌شود و هر چهار صفحه به هم متصل می‌شوند، تترا کوکوس تشکیل می‌شود. به عنوان مثال Micrococcus spp.

سارسینا

این مجموعه‌ای از 8 یا 16 کوکسی است که یک شکل مکعبی را تشکیل می‌دهد که در اثر تکثیر یک سلول باکتری در فضای سه بعدی ایجاد می‌شود. به عنوان مثال Sarcina spp.

باسیلوس (جمع باسیل)

کلمه “باسیلوس” از کلمه لاتین “Bacillus” به معنای “عصای کوچک، عصا یا چوب” گرفته شده است. در میکروبیولوژی، باسیل یک باکتری میله‌ای شکل (اسوانه‌ای شکل) است. باسیلوس نیز یک جنس از باکتری‌های میله‌ای شکل گرم مثبت است. باسیلوس به طور کلی شامل تمام باکتری‌های میله‌ای شکل یا آرکی‌ها از جمله جنس باسیلوس و سایرین است.

چندین باسیل گرم مثبت و گرم منفی شناخته شده‌اند و بسیاری از آن‌ها در پاتوژنز، اکولوژی و سایر کاربردهای انسانی نقش مهمی دارند. آن‌ها معمولاً بزرگتر از کوکسی هستند و معمولاً 1.0 تا 4.0 میکرومتر طول دارند. Bacillus spp.، Clostridium spp.، Listeria spp.، Corynebacterium spp.، Actinomyces spp.، Lactobacillus.، Propionibacetrium spp. و غیره باسیل‌های گرم مثبت هستند. تمامی اعضای انتروباکتریاسه، سودوموناس، فوزوباکتریوم، باکتروئیدها و غیره باسیل‌های گرم منفی هستند.

باسیلوس بیشتر به صورت یک باکتری مجزا قرار می‌گیرد. در طی تقسیم سلولی، باکتری‌های باسیل آرایش‌های متفاوت سلول‌ها را نشان می‌دهند. بر اساس آرایش سلول‌ها، باکتری‌های باسیلوس به‌عنوان دیپلوباسیل، استرپتوباسیل و کوکوباسیل‌ها طبقه‌بندی می‌شوند.

دیپلوباسیل‌ها

Diplobacilli  دو باکتری میله‌ای شکل در یک گروه به دلیل تقسیم باکتری در یک صفحه خاص است. به عنوان مثال Bacillus licheniformis، Moraxella bovis، Coxiella burnetii و غیره

استرپتوباسیل‌ها

هنگامی که باکتری‌های میله‌ای شکل به صورت زنجیره‌ای قرار می‌گیرند، به آن‌ها “استرپتوباسیل” می‌گویند. هنگامی که یک سلول میکروبی به طور مکرر در یک صفحه واحد تقسیم می‌شود. همه سلول‌های جدید به هم می‌چسبیده مانند، استرپتوباسیل‌ها تشکیل می‌شوند. به عنوان مثال Streptobacillus spp.

کوکوباسیل‌ها

کوکوباسیل‌ها باکتری‌های میله‌ای شکلی هستند که به دلیل طول و عرض تقریباً برابر، شبیه کوکسی‌ها هستند. به عنوان مثال هموفیلوس آنفولانزا، اسینتوباکتر بومانی، بروسلا و غیره.

تفاوت کوکسی و باسیل بصورت جدول

همچنین بخوانید:

• باسیلوس سرئوس: زیستگاه، ساختار، درمان و پیشگیری
• تشخیص و جداسازی کوکسی های گرم مثبت
• باکتری چیست؟ انواع، ساختار و کاربرد
• میکروبیولوژی چیست؟ آشنایی کامل با علم میکروبیولوژی

منبع

مترجم: شقایق مرتاضی