اطلاعات عمومی، ویکی ژن
سروتیپ ها (Serotype) و اهمیت آن‌ها
سروتیپ چیست؟
سروتیپ ها گروه‌هایی در یک گونه از میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها هستند که ساختارهای سطحی مشخصی دارند.
به عنوان مثال، همه باکتری‌های سالمونلا در زیر میکروسکوپ شبیه به هم هستند، اما می‌توان آن‌ها را بر اساس وجود نوعی آنتی‌ژن سوماتیک (Somatic (O)) و آنتی‌ژن تاژک‌دار (flagellar (H)) به سروتیپ های زیادی تقسیم کرد. یکی دیگر از اعضای خانواده انتروباکتریاسه، اشریشیا کلی (E.coli) نیز بر اساس وجود این آنتی‌ژن‌ها سروتیپ بندی شده‌اند. E. coli O157:H7 یک سروتیپ مربوطه به یک سویه بدخیم E. coli است که با کولیت هموراژیک (Hemorrhagic colitis) و سندرم همولیتیک-اورمیک (Hemolytic–uremic syndrome (HUS)) مرتبط است.
از آن‌جایی که میکروارگانیسم‌های یک گونه می‌توانند در تعیین‌کننده‌های آنتی‌ژنی (Antigenic determinant) بیان‌شده در سطح سلول متفاوت باشند، می‌توان آن‌ها را بر اساس نوع سرولوژیکی گروه‌بندی کرد. سروتایپینگ یکی از ابزارهای کلاسیک برای مطالعه اپیدمیولوژیک است و می‌تواند برای هر گونه‌ای که دارای سروتیپ های متعدد باشد مانند اشریشیا کلی، سالمونلا، ویبریو (Vibrio)، شیگلا (Shigella)، استرپتوکوک پنومونیه (Streptococcus pneumoniae) و غیره استفاده شود.
به عنوان مثال، بیش از 84 سویه از استرپتوکوکوس پنومونیه وجود دارد که هر کدام از نظر ماهیت مواد کپسولی متفاوت هستند. این تفاوت‌ها را می‌توان با تورم کپسولی (که واکنش کوئلونگ (Quellung reaction) نامیده می‌شود) در صورت استفاده از آنتی‌سرم‌های مخصوص انواع سویه‌های کپسولی تشخیص داد.
داشتن سروتیپ های متعدد از یک پاتوژن، چالش‌هایی برای ریشه کنی و همچنین اتخاذ تدابیری برای جلوگیری از عفونت به همراه دارد. عفونت مجدد با همان پاتوژن مرسوم است، زیرا ایمنی ایجاد شده در برابر سروتیپ آلوده کننده نمی‌تواند در برابر سروتیپ دیگر محافظت ایجاد کند.
به همین دلیل است که بسیاری از افراد در زندگی خود با چندین دوره سرماخوردگی معمولی مواجه می‌شوند. بیش از 115 سروتیپ مجزا از راینوویروس‌ها (Rhinovirus) وجود دارد (که باعث بروز حدود 50 درصد موارد سرماخوردگی معمولی می‌شود) و ابتلا به عفونت با راینوویروس‌ها منجر به ایجاد ایمنی محافظتی خاص آن سروتیپ می‌شود. ابتلا به عفونت‌های مکرر با این پاتوژن‌ها به دلیل وجود تعداد زیادی سروتیپ مجزا از هر ویروس رخ می‌دهد.
اگر پاتوژن مورد نظر، سروتیپ های زیادی داشته باشد، ساخت یک واکسن موثر دشوار است. حداقل 100 سروتیپ مجزای راینوویروس باعث بروز سرماخوردگی می‌شوند که این امر، ساخت واکسن پیشگیری را نشدنی می‌کند. واکسن برای بیماری‌های استرپتوکوکی به جز استرپتوکوک پنومونیه به دلیل تعداد زیاد سروتیپ در دسترس نیست. مردم در هر فصل واکسن آنفولانزا دریافت می‌کنند تا از خود در برابر سروتیپ ویروس آنفولانزا که به احتمال زیاد در این فصل خاص پخش می‌شود، محافظت کنند.
پاتوژن‌ها و سروتیپ های آن‌ها
| نام ارگانیسم | تعداد سروتیپ ها | نکات بیشتر |
| استرپتوکوک پنومونیه | بیشتر از 90 | واکسن کونژوگه پنوموکوک 7 (Pneumococcal conjugate vaccine 7 (PCV7)) حاوی سروتیپ های 4، 6B، 9V، 14، 18C، 19F و 23F است. PCV10 شامل سه سروتیپ اضافی 1، 5 و 7F است. |
| پولیوویروس (Poliovirus) | 3 | واکسن خوراکی فلج اطفال (Oral polio vaccine (OPV)) ابتدا سه ظرفیتی بود و بعداً WHO نوع 2 را حذف کرد و آن را دو ظرفیتی کرد. IPV شامل هر سه سروتیپ ویروس فلج اطفال است. |
| راینوویروس‌ها | بیشتر از 115 | ایمنی اختصاصی سروتیپ |
| کلامیدیا تراکوماتیس (C. trachomatis) | 15 (A، B، Ba، C، D، E، F، G، H، I، J، K، L1، L2 و L3) | بیماری‌ها بر اساس سروتیپ های (سرم‌وارهای (Serovar)) درگیر متفاوت است (جدول زیر را بررسی کنید). |
| آدنوویروس (Adenovirus) | 52 | ایمنی اختصاصی سروتیپ |
| دنگی (Dengue) | 4 (DEN-1، DEN-2، DEN-3، DEN-4) | |
| سالمونلا | بیش از 2500 | کمتر از 100 سروتیپ عامل بروز بیشتر عفونت‌های انسانی می‌باشد. تب روده عمدتاً توسط سالمونلا انتریکا (Salmonella enterica) سروتیپ تیفی (Typhi) و پاراتیفی (Paratyphi) ایجاد می‌شود. |
| شیگلا | 43 | شیگلا دارای 4 زیر گروه اصلی و 43 سروتیپ شناخته شده است. |
| هموفیلوس آنفولانزا | 6 (a، b، c، d، e، و f) | سروتیپ H.influenzae B به عناون بیشترین عامل بیماری‌زا در نظر گرفته می‌شود. |
| ویروس هرپس سیمپلکس | 2 | عفونت‌های نوع 1 بیشتر در قسمت فوقانی بدن دیده می‌شود، در حالی که عفونت‌های نوع 2 ضایعات تناسلی ایجاد می‌کنند. |
سروتیپ ها (سرم‌وارها) و بیماری‌های کلامیدیا تراکوماتیس
| سرم‌وارها (سروتیپ ها) | بیماری(ها) |
| A–C | تراخم (Trachoma) |
| L1-L3 | لنفوگرانولوم ونرئوم (Lymphogranuloma venereum (LGV)) |
| D–K | التهاب ملتحمه انکلوژن (Inclusion conjunctivitis) |
همچنین بخوانید:
- اشریشیا کلی چیست؟
- سالمونلا چیست؟ انواع سالمونلا و ژنتیک آن ها
- ویبریو ولنیفیکوس چیست؟ زیستگاه، مورفولوژی، ویژگی ها و بیماری زایی
- شیگلا چیست؟
مترجم: صادق حسینی‌کیا
