سندرم دیسترس تنفسی حاد: علائم، علل، تشخیص و درمان

فهرست مطالب نمایش

سندرم دیسترس تنفسی حاد (Acute Respiratory Distress Syndrome) چیست؟

سندرم دیسترس تنفسی حاد (Acute respiratory distress syndrome یا ARDS) نوعی اختلال شدید و حاد ریه است که تمام یا بیشتر هر دو ریه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در نتیجه بیماری یا آسیب رخ می‌دهد. اگرچه گاهی اوقات به آن سندرم دیسترس تنفسی بزرگسالان (adult respiratory distress syndrome) نیز گفته می‌شود اما ممکن است کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

ARDS تجمع مایع در کیسه‌های هوایی کوچک (آلوئول یا alveoli) در ریه‌ها است. این امر ورود اکسیژن به جریان خون را دشوار می‌کند. علائم اصلی ممکن است شامل مشکلات تنفسی (تنگی نفس یا dyspnea)، تنفس سریع (تاکی پنه یا tachypnea)، تنفس بیش از حد عمیق و سریع (هیپرونتیلاسیون یا hyperventilation) و سطوح ناکافی اکسیژن در گردش خون (هیپوکسمی یا hypoxemia) باشد.

سندرم دیسترس تنفسی حاد ممکن است همراه با عفونت گسترده در بدن (سپسیس یا sepsis) یا در نتیجه ذات الریه، ضربه، شوک، سوختگی شدید، آسپیراسیون غذا به داخل ریه، چندین بار تزریق خون و استنشاق دودهای سمی و موارد دیگر ایجاد شود. معمولاً در عرض 24 تا 48 ساعت پس از بیماری یا آسیب اولیه ایجاد می‌شود و یک وضعیت اورژانسی پزشکی در نظر گرفته می‌شود. ممکن است تا درگیری سایر اندام‌ها پیشرفت کند.

مترادف‌ها

آسیب حاد ریه (acute lung injury)
سندرم زجر تنفسی
سندرم دیسترس تنفسی بزرگسالان (adult respiratory distress syndrome)
ARDS
ادم ریوی غیر کاردیوژنیک (noncardiogenic pulmonary edema)
افزایش نفوذ پذیری ادم ریوی (increased-permeability pulmonary edema)

علائم و نشانه‌های سندرم دیسترس تنفسی حاد

به طور معمول، ARDS در عرض 24 تا 48 ساعت پس از بیماری یا آسیب اولیه ایجاد می‌شود. ممکن است به یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شود که با التهاب ریه‌ها مشخص می‌شود که ممکن است در یک ریه شروع شود اما در نهایت هر دو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به آسیب به کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها یا alveoli) و رگ‌های خونی کوچک اطراف می‌شود.

آلوئول‌های آسیب دیده بسته می‌شوند یا با مایع پر می‌شوند (ادم ریوی یا lung edema)، در نتیجه توانایی خود را برای اکسیژن رسانی به خون و از بین بردن دی اکسید کربن از دست می‌دهند. بیماران به طور فزاینده ای دیسترس تنفسی شدید را تجربه می‌کنند که با کاهش سطح اکسیژن در خون و بافت‌های شریانی همراه است.

با تجمع مایع، ریه‌ها سنگین، سفت می‌شوند و نمی‌توانند به درستی منبسط شوند. اکثر بیماران به دلیل نارسایی تنفسی به تهویه مکانیکی نیاز دارند. این اختلال همچنین ممکن است با اختلال در سایر عملکردهای حیاتی از جمله عملکردهای قلبی عروقی، کلیوی، کبدی، هماتولوژیک و عصبی همراه یا به دنبال آن باشد. درگیری سایر اندام‌ها علاوه بر ریه‌ها ممکن است منجر به وضعیتی شود که گاهی به آن سندرم اختلال عملکرد چند اندام (multi-organ dysfunction syndrome) می‌گویند.

فرد مبتلا به ARDS در ابتدا ممکن است در نتیجه مشکل تنفسی (تنفس سریع یا تنگی نفس) آشفته به نظر برسد اما بعداً ممکن است دچار بی حالی و یا حتی کما شود. بیمار ممکن است رنگ پریده به نظر برسد و دست‌ها و پاها ممکن است به دلیل کاهش سطح اکسیژن در خون، رنگ خاکستری مایل به آبی داشته باشند.

علل ARDS

به طور معمول، ARDS در عرض 24 تا 48 ساعت پس از بیماری یا آسیب اولیه ایجاد می‌شود. ممکن است به یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شود که با التهاب ریه‌ها مشخص می‌شود که ممکن است در یک ریه شروع شود اما در نهایت هر دو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به آسیب به کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها) و رگ‌های خونی کوچک اطراف می‌شود.

آلوئول‌های آسیب دیده بسته می‌شوند یا با مایع پر می‌شوند (ادم ریوی)، در نتیجه توانایی خود را برای اکسیژن رسانی به خون و از بین بردن دی اکسید کربن از دست می‌دهند. بیماران به طور فزاینده ای دیسترس تنفسی شدید را تجربه می‌کنند که با کاهش سطح اکسیژن در خون و بافت‌های شریانی همراه است.

فرد مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد در ابتدا ممکن است در نتیجه مشکل تنفسی (تنفس سریع یا تنگی نفس) آشفته به نظر برسد اما بعداً ممکن است دچار بی حالی و یا حتی کما شود. بیمار ممکن است رنگ پریده به نظر برسد و دست‌ها و پاها ممکن است به دلیل کاهش سطح اکسیژن در خون، رنگ خاکستری مایل به آبی داشته باشند.

جمعیت‌های آسیب دیده

بروز ARDS به طور گسترده ای متفاوت است (به دلیل تعاریف مختلف این بیماری و همچنین تفاوت‌های جمعیت شناختی، فرهنگی و سیستم مراقبت‌های بهداشتی در بین کشورها). سندرم دیسترس تنفسی حاد می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد که از آسیب حاد یا بیماری که ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، رنج می‌برند.

بروز با افزایش سن، از 16 فرد مبتلا به ازای هر 100000 نفر در رده سنی 15-19 تا 306 فرد مبتلا به ازای هر 100000 نفر در سنین 75 تا 84 سال افزایش می‌یابد. زمانی که ARDS با سپسیس همراه است، تفاوتی در بروز بین مرد و زن و اکثر علل دیگر وجود ندارد. با این حال، زمانی که تروما علت زمینه‌ای است که منجر به سندرم دیسترس تنفسی حاد می‌شود، بروز در میان زنان کمی بیشتر است.

علیرغم درک بهتر ما از ARDS در 20 سال گذشته، مرگ و میر در بیمارستان برای این بیماری همچنان 40 تا 50 درصد باقی مانده است و اکثر مرگ و میرها در چند هفته اول شروع بیماری رخ می‌دهد.

اختلالات با علائم مشابه

علائم اختلالات زیر می‌تواند مشابه علائم سندرم دیسترس تنفسی حاد باشد. مقایسه ممکن است برای تشخیص افتراقی مفید باشد:

سندرم حاد تنفسی شدید (Severe acute respiratory syndrome یا SARS) یک بیماری تنفسی است که در بهار سال 2003 در آسیا، آمریکای شمالی و اروپا گزارش شد. این بیماری با تب بیش از ۴/۱۰۰ درجه فارنهایت شروع می‌شود. علائم دیگر ممکن است شامل سردرد، ناراحتی، بدن درد و علائم خفیف تنفسی و احساس کلی بیماری باشد. پس از دو تا هفت روز، بیماران سارس ممکن است دچار سرفه خشک و شدید و مشکلات تنفسی شوند. به نظر می‌رسد سارس از طریق تماس نزدیک فرد به فرد منتقل می‌شود.

پنومونی (Pneumonia) یک عفونت ریه است. علائمی مانند تب، سرفه، مقدار زیادی ترشح مخاطی (خلط)، مایع در فضای اطراف ریه‌ها (جنب یا pleurisy) و یا لرز رخ می‌دهد. درد قفسه سینه، سردرد، اسهال، گلو درد و تاول‌های ناشی از تب نیز ممکن است ایجاد شود. تنگی نفس، مشکل در تنفس، کاهش تحمل ورزش و تعریق شبانه از مشخصه‌های آن است. ذات الریه اغلب در افراد میانسال تا مسن‌تر با بیماری‌های زمینه‌ای مختلف رخ می‌دهد.

با این حال، می‌تواند در افراد در هر سنی رخ دهد، از نظر آماری اغلب در زمستان و اوایل بهار. پنومونی می‌تواند توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر عوامل عفونی مختلف ایجاد شود.

سندرم دیسترس تنفسی نوزاد (Respiratory distress syndrome of the infant) که بیماری غشای هیالین نوزاد (hyaline membrane disease of the newborn) نیز نامیده می‌شود، با دیسترس تنفسی که به ویژه در نوزادان نارس دیده می‌شود، مشخص می‌شود.

غشای شفافی یافت می‌شود که مجاری آلوئولی (سلول هوا یا air cell) را در ریه‌ها پوشانده است و با کاهش مقدار عوامل مرطوب کننده ریه یا امولسیفایر یا emulsifier (سورفکتانت یا surfactant) همراه است. سورفکتانت یک لیپوپروتئین بر پایه لسیتین (lecithin) است که غشاهای آلوئولی را تثبیت می‌کند. وقتی این سورفکتانت وجود نداشته باشد، تنفس دشوار است و ممکن است منجر به فروپاشی ریه شود. برای ادامه تنفس، نوزاد مبتلا باید تحت نوعی تهویه مکانیکی یا فیزیکی قرار گیرد.

تشخیص

تشخیص بر اساس وجود دیسترس تنفسی همراه با سطوح پایین اکسیژن در خون و وجود عوامل خطرزای شناخته شده مانند سپسیس، پنومونی یا تروما است. اشعه ایکس قفسه سینه فضاهای پر کننده مایع را نشان می‌دهد که باید با هوا پر شود. وجود مایع در کیسه‌های هوا و صداهای تنفس “مرطوب” که گاهی توسط بیماران ایجاد می‌شود ممکن است نشان دهنده نارسایی احتقانی قلب باشد اما معاینه پزشکی اغلب بین آن وضعیت و سندرم دیسترس تنفسی حاد تمایز قائل می‌شود.

درمان‌های استاندارد

روش‌های درمانی

درمان استاندارد شامل تهویه مکانیکی، اکسیژن تکمیلی، قرار دادن بیمار در موقعیت مناسب یا prone positioning، استفاده از مواد paralytics، مدیریت مایعات و تکنیکی به نام فشار بازدمی انتهایی مثبت (positive end expiratory pressure یا PEEP) برای کمک به بیرون راندن مایع از کیسه‌های هوا است. این‌ها با ادامه درمان بیماری یا آسیب اصلی ترکیب می‌شوند.

از آن جایی که افراد مبتلا به ARDS کمتر قادر به مبارزه با عفونت‌های ریوی هستند، ممکن است در طول دوره بیماری دچار پنومونی باکتریایی شوند. آنتی بیوتیک برای مبارزه با عفونت تجویز می‌شود. همچنین، ممکن است به درمان حمایتی مانند مایعات داخل وریدی یا غذا نیاز باشد. اگر سایر سیستم‌های اندام درگیر شوند، ممکن است اقداماتی برای حمایت از آن اندام‌ها لازم باشد.

معرفی روش استاندارد اخیرا توصیه شده برای استفاده از “حجم‌های جزر و مدی یا tidal volumes” کوچک تر (حجم هر تنفس فردی که توسط ونتیلاتور ارسال می‌شود) منجر به بهبود نتایج بقا شده است. پیش از این، ونتیلاتورها 12 میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن را تحویل می‌دادند. اکنون تنها 6 میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تحویل داده می‌شود. علاوه بر این، محدود کردن فشار وارد شده به ریه (driving pressure and plateau pressure) بقای بیمار را بهبود می‌بخشد.

آزمایشات و مطالعات بالینی

چندین کارآزمایی در حال حاضر در حال ارزیابی درمان‌های تجربی برای سندرم دیسترس تنفسی حاد، از جمله سلول‌های بنیادی مزانشیمی انسانی (human mesenchymal stem cells) و اکسیژن ‌رسانی غشای خارج بدنی (extracorporeal membrane oxygenation یا ECMO) هستند.

همچنین بخوانید:

مترجم: فاطمه فریادرس

منبع

از این مطلب چقدر راضی بودید؟

روی ستاره کلیک کنید تا نظرتون ثبت بشه