لیپوپروتئین چیست؟ انواع و میزان طبیعی

فهرست مطالب نمایش

لیپوپروتئین‌ها کلسترول و تری گلیسیرید را به سلول‌های بدن انتقال می‌دهند. HDL (کلسترول خوب) می‌تواند LDL (کلسترول بدی که شریان‌ها را مسدود می‌کند) را انتقال دهد. یک ژن باعث ایجاد سطوح بالای لیپوپروتئین (a) یا LP(a) می‌شود که شریان‌ها را باریک می‌کند. آزمایش چربی خون سطح لیپوپروتئین را اندازه‌گیری می‌کند. تغییرات سبک زندگی و داروهایی مانند استاتین‌ها کلسترول بالا را درمان می‌کنند.

لیپوپروتئین چیست؟

لیپوپروتئین‌ها ذرات گرد ساخته شده از چربی (لیپیدها) و پروتئین‌ها هستند که در جریان خون به سلول‌های سراسر بدن می‌روند. کلسترول و تری گلیسیرید دو نوع لیپید هستند که در لیپوپروتئین‌ها یافت می‌شوند.

بدن انواع مختلفی از لیپوپروتئین‌ها را می‌سازد. سطوح بالای لیپوپروتئین‌های خاص می‌تواند برای قلب مضر باشد. اما برخی از لیپوپروتئین‌ها دارای مزایای محافظت از قلب هستند.

کلسترول و تری گلیسیرید

کلسترول و تری گلیسیرید چربی‌های مومی شکلی هستند که در خون گردش می‌کنند. بدن این چربی‌ها را به صورت متفاوت تولید و استفاده می‌کند:

کلسترول: کبد کلسترول می‌سازد. همچنین از غذاهایی که می‌خوریم، مانند چربی‌های حیوانی ،گوشت و محصولات لبنی کلسترول دریافت می‌کنیم. این چربی به بدن کمک می‌کند ویتامین D و هورمونهای استروژن، تستوسترون و کورتیزول را تولید کند. همچنین به ساخت سلول در سیستم عصبی نیز کمک می‌کند.
تری گلیسیرید: کبد و روده در دستگاه گوارش تری گلیسیرید می‌سازد. وقتی چربی و کالری زیادی می‌خورید، بدن شما حتی تری گلیسیرید بیشتری تولید می‌کند و مازاد آن را در سلول‌های چربی ذخیره می‌کند. این ذخایر چربی زمانی که بدن به انرژی نیاز دارد، تری گلیسیرید را وارد جریان خون می‌کند.

انواع لیپوپروتئین

پنج نوع لیپوپروتئین وجود دارد:

لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) “کلسترول خوب” است. کلسترول را به کبد برمی‌گرداند تا از بدن خارج شود. سطوح بالای HDL خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی (قلبی) را کاهش می‌دهد.

لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) “کلسترول بد” است. خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر، حملات قلبی و سکته را افزایش می‌دهد. LDL کلسترول را حمل می‌کند که به صورت پلاک در رگهای خونی تجمع می‌یابد. تجمع پلاک، رگهای خونی را خیلی باریک کند و مانع از جریان خون می‌شود. این وضعیت آترواسکلروز نام دارد.
لیپوپروتئین‌های با چگالی بسیار کم (VLDL) نوع دیگری از «کلسترول بد» هستند. VLDL ها تری گلیسیرید – و تا حدی کلسترول – را به بافتهای بدن منتقل می‌کنند.
لیپوپروتئین‌های با چگالی متوسط (IDL) زمانی ایجاد می‌شوند که VLDL ها اسیدهای چرب خود را آزاد می‌کنند. سپس یا توسط کبد حذف می‌شوند یا به LDL تبدیل می‌شوند.
شیلومیکرونها ذرات بسیار بزرگی هستند که تری گلیسیرید را نیز انتقال می‌دهند.

لیپوپروتئین (a) یا LP(a) چیست؟

لیپوپروتئین (a) یا LP(a) نوعی LDL (“کلسترول بد”) است. پروتئین دومی به نام آپولیپوپروتئین یا apo(a) در بخشهایی به نام کرینگل، در اطراف آن حلقه میزند. آپولیپوپروتئین باعث چسبندگی ذرات LDL می‌شود. در نتیجه، LP(a) در رگهای خونی انباشته می‌شود و خطر مشکلات قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد. سطوح بالای LP(a) یک عامل خطر برای آترواسکلروز است.

در حالی که رژیم غذایی و انتخابهای خاص سبک زندگی می‌تواند بر سطوح HDL و LDL تأثیر بگذارد، ژنها سطح LP(a) را تعیین می‌کنند. برخی از افراد تغییرات ژنی (جهش) را به ارث می برند که آنها را مستعد سطوح بالای LP(a) می‌کند. این افراد در سنین پایین بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی هستند.

آزمایش خون پانل لیپید چیست؟

پزشک آزمایشهای لیپید خون را برای اندازه‌گیری کلسترول تام در خون انجام می‌دهد. این آزمایشها نتایج فردی را برای HDL، LDL و تری گلیسیرید و کلسترول تام ارائه می‌دهند.

آزمایش کلسترول نوعی خون گیری ساده است که کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد. برای دقیق‌ترین نتایج، باید هشت تا 12 ساعت قبل از انجام این آزمایش خون ناشتا باشید. همچنین ممکن است لازم باشد قبل از انجام آزمایش، مصرف برخی داروها را قطع کنید. دستورالعملهای پزشک خود را انجام دهید.

لیپوپروتئین (a) چگونه آزمایش می‌شود؟

آزمایش سطوح LP(a) یک روش استاندارد نیست. فقط در صورتی که پزشک آن را درخواست کند، در طول آزمایش لیپید خون، آزمایش سطوح LP(a) را خواهید داشت.

پزشکان معمولاً این آزمایش را فقط برای کسانی تجویز می‌کنند که عوامل خطر بیماری قلبی مانند:

سابقه شخصی مشکلات قلبی.
سابقه خانوادگی بیماری قلبی، به ویژه حوادث قلبی در سنین پایین در بیش از یک نفر از بستگان درجه یک.
سطوح غیر معمول LDL بالا.
عوامل خطر برای هایپرکلسترولمی خانوادگی (نوعی بیماری ارثی که باعث افزایش سطح LDL می‌شود).

هدف از آزمایش لیپید خون چیست؟

کلسترول بالا به ندرت علائم ایجاد می‌کند. آزمایش بهترین راه برای شناسایی مسائل مربوط به کلسترول است که بر قلب و عروق خونی تأثیر می‌گذارد.

پزشکان از آزمایش لیپید برای موارد زیر استفاده می‌کنند:

غربالگری: آزمایش خون ممکن است بخشی از یک معاینه فیزیکی معمول باشد. این آزمایش می‌تواند تشخیص دهد که در معرض خطر بالای بیماری قلبی عروقی هستید یا خیر. دانستن اینکه در معرض خطر هستید می‌تواند به شما کمک کند اقداماتی را برای جلوگیری از حملات قلبی، سکته مغزی و سایر نگرانی‌ها انجام دهید.
تشخیص: ممکن است برای تشخیص بیماری‌هایی مانند تصلب شرایین، آزمایش کلسترول خون انجام دهید.
نظارت: نتایج آزمایش می‌تواند نشان دهد که آیا میزان کلسترول بیشتر شده و نیاز به درمان دارد یا خیر و یا نشان دهد که در پاسخ به درمان، نتایج بهبود می‌یابد یا خیر.

هر چند وقت یکبار باید آزمایش لیپوپروتئین انجام دهید؟

سطح بالای لیپوپروتئین و کلسترول تام با افزایش سن، مشکل سازتر می‌شود. با افزایش خطر، پزشک ممکن است آزمایش‌های مکرری را تجویز کند.

توصیه‌هایی برای آزمایش چربی خون:

غربالگری مردان در بدو تولد (AMAB) و بالای 35 سال و زنان در بدو تولد (AFAB) و بالای 45 سال.
غربالگری برای مردان 20 تا 35 ساله و زنان 20 تا 45 ساله در صورت افزایش خطر تصلب شرایین.
غربالگری در کودکان یک بار بین سنین 9 تا 11 و سپس مجدداً بین 17 تا 21 سالگی.

میزان طبیعی لیپوپروتئین چقدر است؟

آزمایشگاه‌ها کلسترول و لیپوپروتئین را بر حسب میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) اندازه‌گیری می‌کنند. آزمایشگاه‌های خصوصی می‌توانند از تکنیکهای مختلفی استفاده کنند. این بدان معناست که نتایج یک نمونه خون می‌تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. در صورت امکان، پزشک شما می‌خواهد از همان آزمایشگاه برای نظارت بر سطوح کلسترول و لیپوپروتئین استفاده کند.

محدوده سالم برای HDL، LDL، تری گلیسیرید و کلسترول تام بسته به سن و جنس متفاوت است. با پزشک خود در مورد سطوحی که برای شما استاندارد هستند، صحبت کنید. به طور کلی، اگر هیچ عامل خطر دیگری نداشته باشید، این اعداد در محدوده سالم هستند:

کلسترول کل: 100-199 میلی گرم در دسی لیتر برای بزرگسالان بالای 21 سال. 75-169 میلی گرم در دسی لیتر برای افراد 20 ساله و کمتر.
HDL (کلسترول خوب): 45 mg/dL یا بالاتر.
LDL (کلسترول بد): کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر.
تری گلیسیرید: کمتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر.

آزمایش چربی خون نمی‌تواند سطح VLDL را اندازه گیری کند و آزمایش جداگانه‌ای وجود ندارد. در عوض، آزمایشگاه‌ها سطوح VLDL را با تقسیم اعداد تری گلیسیرید بر پنج تخمین می زنند. سطح VLDL سالم کمتر از 30 میلی گرم در دسی لیتر است. اما این معادله زمانی که سطح تری گلیسیرید خیلی زیاد است، همیشه دقیق نیست.

محدوده طبیعی برای لیپوپروتئین (a) چقدر است؟

آزمایشگاه‌ها سطوح LP(a) را بر حسب میلی گرم در دسی لیتر یا نانومول در لیتر (nmol/L) گزارش می‌کنند. مقدار بالای 50 میلی گرم در دسی لیتر یا 75 نانومول در لیتر بالا است و خطر ابتلا به تصلب شرایین، حملات قلبی و سکته را افزایش می‌دهد.

عوامل خطر LDL (کلسترول بد) بالا چیست؟

افرادی که یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند و بزرگسالان بالای 40 سال بیشتر در معرض خطر سطوح بالای LDL هستند. اما حتی کودکان نیز ممکن است مشکلات کلسترول داشته باشند. با افزایش سن، متابولیسم کند می‌شود و کبد کلسترول بد را نیز از بدن دفع نمی‌کند.

نژاد و قومیت نیز در این زمینه نقش دارند. آسیایی و آمریکایی‌ها بیشتر مستعد سطوح بالای LDL هستند، در حالی که افراد سفیدپوست احتمالا کلسترول تام بالایی دارند.

عوامل خطر برای سطوح بالای LDL عبارتند از:

رژیم غذایی پرکالری، چربی‌های اشباع شده و کلسترول.
شرایطی مانند دیابت و بیماری کلیوی.
سابقه خانوادگی کلسترول بالا.
مصرف زیاد الکل و سیگار کشیدن.
داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها و داروهایی که فشار خون بالا و اچ آی وی و ایدز را درمان می‌کنند.
اضافه وزن (چاقی).

LDL بالا چگونه درمان می‌شود؟

افرادی که به دلیل سطوح بالای LDL در معرض خطر بالای حملات قلبی، سکته مغزی و سایر مسائل هستند، اغلب به داروهای کاهش دهنده کلسترول مانند استاتین‌ها، ازتیمیب و مهارکننده‌های PCSK9 نیاز دارند. همچنین می‌توانند رژیم غذایی و سبک زندگی خود را برای بهبود خود تغییر دهند.

برای بهبود میزان بالای لیپوپروتئین چه اقداماتی می‌توانید انجام دهید؟

تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی می‌تواند کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد. مراحل زیر می‌توانند کمک کننده باشند:

حداقل 150 دقیقه هر هفته از نظر بدنی فعال باشید (یعنی 30 دقیقه در روز).
از یک رژیم غذایی سالم برای قلب استفاده کنید که چربی‌های ناسالم و قندهای ساده (کربوهیدرات ها) کمتر و فیبر بیشتری دارد.
فشار خون بالا و دیابت را مدیریت کنید.
بیشتر بخوابید.
وزن مناسب را حفظ کنید. اگر اضافه وزن دارید، از دست دادن 5 تا 10 درصد وزن بدن می‌تواند باعث بهبود سطح کلسترول شود.
استرس خود را مدیریت کنید.
مصرف الکل خود را کاهش دهید.
سیگار را ترک کنید (نیکوتین سطح LDL را افزایش می‌دهد و سطح HDL را کاهش می‌دهد).

سخن پایانی

انواع مختلفی از لیپوپروتئین‌ها وجود دارد. HDL نوعی “کلسترول خوب” است که به بدن شما کمک می‌کند تا از شر LDL خلاص شود یعنی همان “کلسترول بد” که شریان‌ها را مسدود می‌کند. رفتارهای شما، از جمله رژیم غذایی، سیگار و ورزش، بر سطح لیپوپروتئین تأثیر می‌گذارد. برخی افراد تغییر ژنی را به ارث می برند که باعث سطوح بالای لیپوپروتئین (a) یا LP(a) می‌شود. این لیپوپروتئین در شریان‌ها تجمع می‌یابد و خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. تغییرات سبک زندگی و داروهایی مانند استاتینها می‌توانند سطوح LDL و LP(a) را کاهش دهند و در عین حال HDL را افزایش دهند.

همچنین بخوانید:

مترجم: معصومه قریبی ششده

منبع

از این مطلب چقدر راضی بودید؟

روی ستاره کلیک کنید تا نظرتون ثبت بشه