انجام هر کار تخصصی نیاز به دو فاکتور دانش (علم) و مهارت دارد. اگرچه همراهی فاکتور تجربه می تواند دو عنصر قبلی را قوت بخشد. علم اطلاعاتی است که توسط دانشمندان و محققان مختلف طی سده های متمادی به تدریج به شکل مکتوب در کتب علمی تزریق شده است. یادگیری این علوم و تثبیت آن ها دانش فرد را می سازد. علم همانند زمینی زراعی است که هنوز هیچ بررسی نسبت به خاک آن به عمل نیامده است؛ علم آموزی و دانش ورزی مشخص می کند که این زمین زراعی برای کاشت چه محصولی و با چه پتانسیلی آماده خواهد شد. بدست آوردن دانش نیاز به آموزش بلند مدت دارد.

چرا که اساس آن یادگیری به تدریج و تثبیت مطالب زیادی در ذهن است. البته باید توجه داشت که علم فقط مطالب خام را ارائه می دهد که توانمندسازی ذهن برای تفسیر و آنالیز این داده ها منجر به افزایش دانش می گردد. در هر صورت بشر طی سالیان زیاد سیستم های مختلفی برای دانش آموزی بوجود آورده است که هر فرد با گذراندن مدارج تعریف شده در این سیستم، علوم مختلف و مورد علاقه خود را آموخته و دانش خود را افزایش می دهد تا بتواند از پدیده های مختلف اطرافش درک بهتری داشته و به تفسیر آن ها بپردازد.

می توان گفت سیستم های آموزشی در دنیا و کشور تا کنون با موفقیت نسبتاً مناسبی پیشرفت کرده اند و توانسته اند بستری را فراهم آورند تا افراد با تحصیل در این سیستم ها دانش عمومی لازم برای تقویت مهارت های زندگی و دانش تخصصی کسب کنند. اما یکی از مهمترین نکات مورد نیاز برای هر فرد، هیچ گاه با موفقیت در سیستم های آموزشی به درستی گنجانده نشده است؛ مبحث مهارت آموزی است.

البته برای این مسئله هم نمی توان بر سیستم های آموزشی خرد گرفت چرا که علم و دانش آموزی خود یک اصل مهم و بسیار زمان بر است. مهارت همانند اصول کشت و زرع در بستر حاصلخیز دانش است. یعنی به عبارتی زمانی دانش به بار می نشیند که فرد مهارت استفاده از آن را برای طراحی یک آزمایش، تجزیه و تحلیل کسب کرده باشد.

بدین ترتیب که قدرت استنباط و تفکر منحصراً به نوع ویژه‌ای در هر فرد به شکل بالقوه وجود دارد و زمانی که با دانش مناسب ارتباط شکل گیرد، مهارت بوجود می آید. اما بوجود آوردن همین ارتباط نیاز به آموزش سمعی و بصری ویژه دارد. در رابطه با عنصر تجربه نیز می توان گفت که گذر زمان در به کارگیری دانش و مهارت به شکل خود به خودی بوجود آمده و هرچه زمان و تمرکز بیشتری را فرد بر روی یک مهارت بگذارد به طبع آن بر تجربه‌اش افزوده می شود.

کارآموزی چیست؟

با پیشرفت شاخه های مختلف علوم و سواد آموزی جمعی در جوامع، نیروی متکی بر علم و دانش روز به روز در حال افزایش بوده و لذا این عنصر روز به روز در جایگیری افراد در جایگاه های شغلی کمرنگ شده است. البته این کمرنگی به معنای حذف عنصر دانش نمی باشد؛ بیشتر به یک روال عادی مبدل گشته که هر فردی باید از آن برخوردار باشد.

اما در عوض فاکتور مهارت روز به روز جایگاه مؤثرتری را به خود اختصاص داده است. یعنی کشمکش کارفرمایان در گرفتن نیرو هایی با مهارت بیشتر می باشد. با توجه به عدم کسب مهارت به شکل مثمر ثمر در طول دوره تحصیلی  افراد، برنامه های ویژه‌ای تحت عناوین کارآموزی، کارورزی و مهارت آموزی در دنیا شکل گرفته‌اند. دوره های کارآموزی توسط سیستم های دولتی و خصوصی با هدف ارتقاء مهارت افراد ارائه می گردد و می تواند به شکل داوطلبانه یا اجباری و بدون بار مالی یا با هزینه خود شخص برگزار شود.

همچنین گستردگی عناوین مورد آموزش در کارآموزی می تواند بسته به نیاز افراد یا بیشتر از آن باشد. نکته قابل توجه و اصل غیر قابل تغییر در تمامی دوره های کارآموزی، اصل مهارت آموزی است. فرد مؤظف است در طی دوره خود مهارت های تعریف شده را بیاموزد.

کارآموزی چیست؟

برخی اوقات کارآموزی به عنوان یک دوره طولانی مدت تعریف می شود که توسط یک کارفرما به شکل رایگان برای کارآموز برگزار می گردد و طبیعتاً با این تعریف، کارفرما ریسک یادگیری یا عدم یادگیری توسط کارآموزی را به جان می خرد. یعنی ممکن است تبدیل کارآموز به نیروی احسن که در تصور کارفرما می باشد، به واقعیت نپیوندد. عموماً این سبک کارآموزی توسط سیستم های دولتی و شرکت های بزرگ خصوصی برگزار می گردد و ایراداتی به آن وارد است؛ هیچ ضمانتی برای استخدام فرد وجود نداشته و مهارت هایی که به فرد آموزش داده می شود فقط حول محور نیاز های آن سیستم است. یعنی به عبارتی تنوع زیادی برای آموزش تکنیک ها وجود نداشته و فرد طی دوره طولانی مدت خود فقط چند تکنیک محدود را چندین و چند بار انجام می دهد.

یک دوره کارآموزی خوب دوره‌ای است که در یک زمینه تخصصی اشراف کامل نسبت به اصول، قواعد و تکنیک های آن زمینه را ارائه دهد. از طرفی یک سیستم برگزار کننده کارآموزی باید بتواند علاوه بر مهارت های تخصصی(گاهاً تحت عنوان مهارت های سخت)، مهارت های غیرتخصصی (گاهاً تحت عنوان مهارت های نرم) به فرد بیاموزد.

چرا که امروزه مهارت های تخصصی نیز مبدل به الزامات گشته و افراد علاوه بر مهارت های تخصصی، در زمینه های غیرتخصصی نیز باید دست ورزی کنند. به عبارتی نکته کلیدی موفقیت پس از گذراندن دوره تحصیلی و کسب مهارت های تخصصی، پرداختن به تکنیک های روابط عمومی، کار با نرم افزار های مختلف، مدیریت خرید و فروش، سخنرانی، تدریس و یافتن ارتباط این تکنیک ها با تخصص فرد می باشد. چرا که مهارت های غیرتخصصی زمانی با ارزش هستند که بتوان با استفاده از آن ها در راستای تقویت و گسترش مهارت های تخصصی قدم برداشته و ارتباط مناسبی بین این دو نوع مهارت برقرار کرد.

با توجه به مطالب ذکر شده، مهارت افزایی و کارورزی در رشته های مختلف زیست شناسی یکی از اساسی ترین نیاز های هر فرد شناخته می شود. چرا که در رشته های مختلف زیست شناسی فاصله زیادی بین دانش و مهارت وجود دارد. اگرچه مهارت در زیست شناسی زائده دانش می باشد اما به دلیل وسعت بالای اطلاعات، فاصله زیادی بین این دو افتاده است.

لذا وجود یک مرکز که بتواند نیاز های دانشجویان فارغ‌التحصیل رشته های زیست شناسی را در زمینه مهارت آموزی برطرف کند ضروری است. در این راستا آزمایشگاه ژنیران که جزء معدود آزمایشگاه ها در زمینه برگزاری دوره های کارآموزی، مهارت ورزی و کارورزی می باشد، راه اندازی شده است.

دوره های کارآموزی ژنیران حول محور مهارت های سخت و نرم به شکل جامع برگزار شده و عموما سرفصل هایی در هر دوره ارائه می گردد تا فرد در طی کارآموزی تمامی تکنیک های آن زمینه را به درستی بیاموزد. آزمایشگاه ژنیران با دسته بندی دوره ها متناسب با زمینه های مختلف رشته زیست شناسی، یک چارت مناسب تشکیل داده که هر فردی می تواند با نیازسنجی خود و مشاوره، دوره متناسب را انتخاب نماید.

این دوره ها شامل دوره های کارآموزی بیوتکنولوژی، ژنتیک مولکولی، کار در سیستم های in-vitro و in-vivo، ایمونولوژی، میکروبیولوژی و بیوانفورماتیک می باشند. همچنین با توجه به نیاز افراد برای مهارت افزایی در زمینه های غیرتخصصی اما مرتبط با زیست شناسی، آزمایشگاه ژنیران دوره های کارآموزی برگزار می کند.

به عنوان مثال یکی از نیاز های اساسی متخصصین رشته های زیست شناسی، توانایی انجام طراحی های گرافیکی متناسب با رشته و همچنین انجام محاسبات آماری می باشد؛ که در این راستا ژنیران توانسته دوره های کارآموزی برای ارتقاء مهارت های جانبی برگزار نماید.

همچنین بخوانید…

دوره های کارآموزی آزمایشگاه ژنیران