سندرم Axenfeld-Rieger

خلاصه

سندرم Axenfeld-Rieger گروهی از اختلالات است که عمدتاً بر رشد چشم تأثیر می‌گذارند. علائم شایع این بیماری چشم شامل نقص قرنیه و نقص عنبیه است. افراد مبتلا به این سندرم ممکن است یک مردمک خارج از مرکز (کورکتوپی) یا حفره‌های اضافی در چشم داشته باشند که می‌تواند شبیه مردمک‌های متعدد باشد (پلی کوریا). حدود 50 درصد از افراد مبتلا به این سندرم به گلوکوم مبتلا می‌شوند، اختلالی که فشار داخل چشم را افزایش می‌دهد و ممکن است باعث کاهش بینایی یا کوری شود.

اگرچه سندرم Axenfeld-Rieger در درجه اول یک اختلال چشمی است، این سندرم می‌تواند سایر قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد. اکثر افراد مبتلا به این سندرم دارای ویژگی‌های مشخصی در ترکیب صورت هستند و بسیاری از آنها نواقصی در دندان‌های خود دارند، از جمله دندان‌های غیرعادی کوچک دارند (میکرودنتیا) یا تعداد دندان‌های آنها کمتر از معمول است (الیگودنشیا). برخی از افراد دارای چین‌های اضافی پوست در اطراف ناف، ناهنجاری‌های قلبی یا سایر نقایص مادرزادی نادر هستند.

سه نوع سندرم اکسنفلد-ریگر وجود دارد و هر کدام علت ژنتیکی متفاوتی دارند.

سندرم Axenfeld-Rieger نوع 1 ناشی از جهش در ژن PITX2 است.

سندرم Axenfeld-Rieger نوع 3 در اثر جهش در ژن FOXC1 ایجاد می‌شود.

ژنی که باعث ایجاد سندرم اکسنفلد-ریگر نوع 2 می‌شود مشخص نیست، اما مشخص شده است که  در کروموزوم 13 قرار دارد.

سندرم Axenfeld-Rieger دارای الگوی توارث اتوزومال غالب است و درمان آن به علائم فرد مبتلا بستگی دارد.

عامل بیماری

سندرم Axenfeld-Rieger ناشی از جهش در حداقل دو ژن شناخته شده PITX2 و FOXC1 است. جهش‌های ژن PITX2 باعث ایجاد نوع 1 و جهش‌های ژن FOXC1 باعث ایجاد نوع 3 می‌شود. ژن مرتبط با نوع 2 احتمالاً در کروموزوم 13 قرار دارد، اما شناسایی نشده است.

پروتئین‌های تولید شده از ژن های PITX2 و FOXC1 فاکتورهای رونویسی هستند، به این معنی که به DNA متصل می‌شوند و به کنترل فعالیت ژن‌های دیگر کمک می‌کنند. این فاکتورهای رونویسی قبل از تولد در چشم در حال رشد و در سایر قسمت‌های بدن فعال هستند. به نظر می‌رسد که این فاکتورها نقش مهمی در رشد جنینی، به ویژه در شکل گیری ساختارها در بخش قدامی چشم دارند.

جهش در ژن PITX2 یا FOXC1 باعث اختلال در فعالیت سایر ژن‌هایی می‌شود که برای رشد طبیعی مورد نیاز هستند. اختلال در تنظیم این ژن‌ها منجر به مشکلاتی در تشکیل بخش قدامی چشم و سایر قسمت‌های بدن می‌شود. این ناهنجاری‌های رشدی زمینه ساز ویژگی‌های مشخصه سندرم Axenfeld-Rieger است.

افراد مبتلا به جهش ژن PITX2 نسبت به افرادی که دارای جهش ژن FOXC1 هستند، بیشتر احتمال دارد ناهنجاری‌هایی که بر قسمت هایی از بدن به غیر از چشم تأثیر می‌گذارد داشته باشند.

برخی از افراد مبتلا به سندرم Axenfeld-Rieger جهش‌های مشخصی در ژن‌های PITX2 یا FOXC1 ندارند. در این افراد، علت این وضعیت ناشناخته است. سایر ژن‌هایی که هنوز شناسایی نشده‌اند نیز ممکن است باعث سندرم اکسنفلد-ریگر شوند.

نام‌های دیگر بیماری

• ARS
• ناهنجاری اکسنفلد و ریگر
• ناهنجاری آکسنفلد
• سندرم اکسنفلد
• AXRA
• AXRS
• ناهنجاری ریگر
• سندرم ریگر

جمعیت‌های تحت تاثیر بیماری

این سندرم یک اختلال نادر است که مردان و زنان را تقریباً به میزان مساوی مبتلا می‌کند. نقایص چشمی مرتبط با این اختلال را می‌توان در ماه اول زندگی تشخیص داد. هنگامی که عیوب چشم قابل مشاهده نیستند، تشخیص ممکن است تا اوایل کودکی که نقص چشم و دندان آشکار می‌شود به تعویق بیفتد.

علائم

سندرم Axenfeld-Rieger یک اختلال چشمی است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً دارای نقص قرنیه هستند که پوشش شفاف جلوی چشم است. آنها ممکن است یک حلقه مات در اطراف لبه بیرونی قرنیه داشته باشند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در عنبیه خود که قسمت رنگی چشم است نیز مشکل داشته باشند.

ممکن است مشکلاتی در مورد مردمک نیز وجود داشته باشد که همان حفره سیاه در چشم است. یکی از مردمک‌ها ممکن است در مکان نامناسبی قرار داشته باشد (کورکتوپی)، مردمک‌ها ممکن است به طور غیرطبیعی بزرگ یا کوچک باشند، یا ممکن است مردمک‌های اضافی (پلی کوریا) وجود داشته باشد.

حدود 50 درصد از افراد مبتلا به این سندروم به گلوکوم مبتلا می‌شوند که وضعیتی است که باعث افزایش فشار داخل چشم می‌شود. این اختلال ممکن است باعث از دست دادن بینایی یا کوری شود. افراد مبتلا به این سندرم همچنین ممکن است استرابیسم (انحراف چشم)، آب مروارید (عدسی کدر)، دژنراسیون ماکولا (اختلال چشمی که باعث کاهش بینایی می‌شود) یا کولوبوما (حفره‌ای در ساختار چشم) داشته باشند.

اگرچه سندرم اکسنفلد-ریگر در درجه اول یک اختلال چشمی است، افراد مبتلا به این سندرم می‌توانند علائمی داشته باشند که سایر قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد.

این علائم بیشتر شامل دندان‌ها و استخوان‌های صورت می‌شود. علائمی که روی دندان‌ها تاثیر می‌گذارند شامل دندان‌های مخروطی شکل، از دست دادن دندان‌ها، دندان‌های کوچک و فاصله غیر طبیعی دندان‌ها می‌باشد عوارضی که استخوان‌های صورت را تحت تأثیر قرار می‌دهند ممکن است شامل رشد نیافتگی فک، بیرون زدگی لب پایین و چشم‌هایی با فاصله زیاد باشد. علائم دیگر عبارتند از چین‌های اضافی پوست در اطراف ناف ، ناهنجاری قلبی، یا سایر نقایص مادرزادی نادرتر.

وراثت

سندرم Axenfeld-Rieger به صورت اتوزومال غالب به ارث می‌رسد.

ما دو نسخه از هر ژن در بدن خود داریم. در شرایط اتوزومال غالب، اگر تنها در یک نسخه از آن ژن جهش وجود داشته باشد، آن فرد به این بیماری مبتلا خواهد شد. این جهش می‌تواند از والدین به ارث برسد یا به طور تصادفی برای اولین بار در یک فرد اتفاق بیفتد که به آن جهش de novo می‌گویند.

هر فرزند یک فرد مبتلا به سندرم اکسنفلد-ریگر 50 درصد شانس به ارث بردن این جهش را دارد. کودکانی که جهش را به ارث می‌برند، به سندرم اکسنفلد-ریگر مبتلا خواهند شد، اگرچه علائم آنها می‌تواند کم و بیش شدیدتر از علائم والدینشان باشد.

درمان

در صورت وجود گلوکوم، هدف از درمان کاهش فشار داخل چشمی (IOP) است. یک معاینه سالانه چشم پزشکی باید با استفاده از چندین معاینه خاص برای تشخیص وجود گلوکوم انجام شود. در صورت ایجاد گلوکوم، قطره چشم معمولاً قبل از جراحی توصیه می‌شود. داروهایی که ممکن است تجویز شوند شامل داروهایی هستند که برون‌ده اشک را کاهش می‌دهند (بتابلوکرها، آلفا آگونیست‌ها و مهارکننده‌های کربنیک انیدراز).

با این حال، آلفا آگونیست‌ها باید با احتیاط در کودکان خردسال استفاده شوند، زیرا ممکن است اثرات عصبی داشته باشند. اگر قطره‌های چشمی برای کاهش فشار داخل چشم کافی نباشد، جراحی انجام می‌شود.

اگر جراحی لازم باشد، روش انتخابی ترابکولکتومی است. جراحی لیزر نیز ممکن است انجام شود. بیماران مبتلا به کورکتوپی (مردمک خارج از مرکز است و در جایی که باید باشد قرار ندارد) و پلی کوریا (بیش از یک مردمک در چشم وجود دارد) ممکن است حساسیت بیش از حد به نور (فتوفوبیا) را تجربه کنند و لنزهای تماسی ممکن است مفید باشند.

اگر فرد یافته‌های اضافی داشته باشد، درمان به علائم موجود بستگی دارد و ممکن است شامل جراحی برای اصلاح مشکلات صورت یا دندان، جراحی قلب یا جراحی برای موارد هیپوسپادیا باشد. کوتاهی قد به دلیل کمبود هورمون رشد ممکن است با هورمون رشد درمان شود.

مترجم:مهندس محمدمعین باشی

مطالعه صدها مطلب علمی در حوزه بیولوژی

آرشیو جدیدترین خبرهای روز دنیای بیولوژی