سندرم چشم گربه‌ای چیست؟

درباره بیماری

سندرم چشم گربه‌ای (CES) یک اختلال کروموزومی نادر با علائم بالینی بسیار گسترده است. اکثر بیماران دارای ناهنجاری‌های متعددی هستند که روی چشم‌ها (عنبیه)، گوش‌ها (حفره ها و یا تگ‌های پیش گوش)، ناحیه مقعد (آترزی مقعد)، قلب و کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد. ناتوانی ذهنی ناشی از این بیماری معمولاً خفیف و ضعیف است.

اسامی دیگر سندرم چشم گربه

• CES
• کروموزوم 22، تکثیر معکوس (22pter-22q11)
• کروموزوم 22، تترازومی جزئی (22pter-22q11)
• کروموزوم 22، تریزومی جزئی (22pter-22q11)
• سندرم اشمید فراکارو

معرفی

سندرم چشم گربه (CES) یک اختلال کروموزومی و بیماری ژنتیکی نادر است که ممکن است در بدو تولد ظاهر شود. افرادی که آرایش کروموزومی طبیعی دارند دارای دو کروموزوم 22 هستند که هر دو دارای بازوی کوتاه به نام 22 p  و بازوی بلند به نام 22q  هستند. با این حال، در افراد مبتلا به  سندرم چشم گربه، بازوی کوتاه و ناحیه کوچکی از بازوی بلند کروموزوم 22 (یعنی 22 pter-22q11) چهار بار (تترازومی جزئی) به جای دو بار در سلول‌های بدن وجود دارد. در تعداد کمی از افراد مبتلا به  این سندرم، ناحیه 22q11  در سه نسخه وجود دارد (تریزومی جزئی).

نام “سندرم چشم گربه” از یک ناهنجاری چشمی مشخص گرفته شده است که در بیش از نیمی از افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد. این نقص که به عنوان کولوبوما شناخته می‌شود، معمولاً به صورت شکاف یا شکافی در عنبیه در زیر مردمک مشخص می‌شود و بنابراین مردمک کشیده چشم فرد مبتلا را شبیه چشم گربه می‌کند. با این حال، بسیاری از ویژگی‌های دیگر مرتبط با سندرم چشم گربه‌ای وجود دارد که طیف وسیعی از اندام‌ها و سیستم‌ها را در بر می‌گیرد. این علائم ناشی از رشد غیر طبیعی در مراحل جنینی است.

علائم بیماری و شدت آن از فردی به فرد دیگر، از جمله در میان اعضای همان خانواده، بسیار متفاوت است. ممکن است این بیماری به عنوان یک طیفی از اختلال‌های گوناگون در نظر گرفته شود. در حالی که برخی از افراد ممکن است عوارض کم یا خفیف داشته باشند، برخی دیگر ممکن است ناهنجاری‌های شدید و متعدد داشته باشند.

علائم و نشانه‌های بیماری سندرم چشم گربه‌ای

علائم معمول مرتبط با سندرم چشم گربه‌ای عبارتند از: کولوبوما چشمی، آترزی مقعد و تگ‌ها یا حفره‌های پوستی در پیش گوش همراه با نواقص جزئی در گوش . با این حال، این عوارض سندرم بسیار متغیر است و تخمین زده شده است که تنها 41٪ از بیماران مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای این علائم معمول سه گانه را دارند (برند و همکاران ، ۲۰۰۱ ). به طور کلی ناهنجاری‌های مرتبط با این سندرم معمولاً چشم‌ها، گوش‌ها، ناحیه مقعد، قلب و یا کلیه‌ها را درگیر می‌کنند، با این حال سایر اندام‌ها نیز ممکن است درگیری را نشان دهند و برخی افراد نیز ممکن است ناتوانی ذهنی نشان ‌دهند.

برخی از افراد مبتلا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند (بدون علائم) یا علائم آنقدر کم باشد که ممکن است بیماری در آنها تشخیص داده نشود. اگرچه کروموزوم‌های افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای معمولا از والدین به ارث نمی‌رسند و ارثی نیستند ، چند مورد ارثی وجود دارد که تولد فرزندی با ویژگی های متعدد این سندرم منجر به کشف یک مورد خفیف در والدین می‌شود. بروز موارد خفیف ناشناخته سندرم چشم گربه‌ای در جمعیت نادر است. بنابراین وجود کروموزوم این نوع سندرم به هیچ وجه وجود یا شدت علائم را از پیش تعیین نمی‌کند. افراد مبتلا به ندرت همه علائمی را که در قسمت پایین مورد بحث قرار گرفته است را خواهند داشت و هر مورد از عوارض می‌تواند در هر فرد متفاوت و منحصر به فرد باشد. به این نکته نیز باید توجه کرد اگر یک علامت فقط در یک فرد وجود داشته باشد، ممکن است عاملی مستقلی از بیماری سندرم چشم گربه‌ای داشته باشد .

نکته : والدین باید با پزشک و تیم پزشکی فرزندان خود در مورد کودک خود، علائم بالقوه مرتبط و پیش آگهی کلی صحبت کنند.

1) کولوبوما و سایر ناهنجاری‌ها در ناحیه چشم

کولوبوما (کلوبوما یا کولوبوما جمعی) به معنی عدم وجود نسبی بافت چشمی است که اغلب هر دو چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد (دوطرفه). این ناهنجاری ناشی از عدم بسته شدن شکاف در قسمت تحتانی چشم در مراحل اولیه رشد جنین است و در نتیجه شکاف در چشم باقی می‌ماند. بافت‌های چشمی آسیب‌دیده ممکن است شامل بخش رنگی چشم که میزان نور وارد شده به چشم را کنترل می‌کند (عنبیه که به رنگ قهوه‌ای تیره است )، لایه میانی ( مشیمیه) و یا غشای داخلی عصب‌های چشم (شبکیه) باشد.

کلوبومای عنبیه ممکن است به عنبیه ظاهری غیرعادی بدهد. اگر فقط عنبیه درگیر باشد، این بیماری بر قدرت بینایی تأثیر نمی‌گذراد. با این حال، یک ناهنجاری کولوبوما گسترده‌تر که سایر لایه‌های چشم را درگیر می‌کند ممکن است منجر به نقص در بینایی و یا کوری شود. اگرچه کولوبوما در ابتدا یکی از ویژگی‌های اصلی این اختلال در نظر گرفته می‌شد، اما این ناهنجاری تنها در کمتر از نیمی از افراد مبتلا به سندرم چشم گربه وجود دارد.

برخی از افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای دارای ناهنجاری‌های چشمی دیگر هستند، مانند استرابیسم و یا کوچک بودن غیر طبیعی یکی از چشم‌ها (میکروفتالمی یک طرفه). در موارد نادرتر، سایر نقایص چشمی از جمله عدم وجود عنبیه (آنیریدیا) نیز ممکن است وجود داشته باشد.

ناهنجاری‌های چشمی دیگر شامل:

• کدر شدن ناحیه گنبدی شکل و معمولاً شفاف جلوی کره چشم (قرنیه)؛
• عدم وجود بافت در بخش‌هایی از پلک (کلوبومای پلک)؛
• از دست دادن شفافیت عدسی چشم (آب مروارید) و یا سندرم دوان(Duane).

حالت دیگر، وضعیتی است که با محدودیت یا عدم وجود برخی حرکات افقی چشم و جمع شدن یا بازگشت کره چشم به داخل حفره چشم که در هنگام تلاش برای نگاه کردن نمایان می‌شود. در برخی موارد، بسته به شدت و یا ترکیبی از ناهنجاری‌های چشمی ، درجات مختلفی از اختلال بینایی ممکن است منجر شود؛ از جمله کوری.

2) ناهنجاری‌های مقعدی

تقریباً در ۷۵ درصد از افراد مبتلا، دهانه مقعد ممکن است به طور غیرمعمول کوچک یا باریک باشد (تنگی مقعد) یا کانال مقعد ممکن است وجود نداشته باشد (آترزی مقعد); گاهی اوقات با یک گذر (فیستول) از قسمت انتهایی روده بزرگ (رکتوم) نقاط غیر معمول در مردان مشاهده شود. فیستول ممکن است بین رکتوم و اندام عضلانی جمع‌آوری ادرار (مثانه)، لوله‌ای که ادرار را از مثانه دفع می‌کند (مثانه مجرای ادرار)، یا ناحیه پشت دستگاه تناسلی (پرینه) تشکیل شود. در زنان، فیستول ممکن است بین رکتوم و مثانه یا واژن وجود داشته باشد. آترزی مقعد و فیستول با جراحی درمان می‌شوند.

3) ناهنجاری‌های ناحیه شنوایی

سومین ویژگی کلاسیک سندرم چشم گربه‌ای تگ‌ها (برآمدگی) و یا حفره‌های پوستی در پیش گوش است. این عارضه شایع ترین ویژگی این اختلال است که در بیش از 80 درصد افراد مبتلا دیده می‌شود. افراد مبتلا ممکن است برآمدگی‌های کوچکی از پوست (تگ‌ها) و یا فرورفتگی‌های خفیف (حفره) در جلوی گوش‌های خارجی (پیش گوش) داشته باشند. علاوه بر این، قسمت‌های بیرونی گوش‌ها (auricles) ممکن است بدشکل (دیسپلاستیک)، گاهی اوقات با انتهای کور و یا نبود کانال‌های گوش خارجی پنهان (میکروتیا) باشد. در بیشتر موارد، فقدان مجرای گوش خارجی(آترزی) عملکرد گوش را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است به دلیل انتقال ناکافی صدا از گوش خارجی به گوش داخلی، باعث اختلال شنوایی خفیف شود (کاهش شنوایی رسانا).

4)  بیماری‌های قلبی

حدود نیمی از افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای در بدو تولد دارای ناهنجاری‌هایی در ساختار قلب هستند (نقایص مادرزادی قلب)، به ویژه “بازگشت غیرعادی کامل وریدی ریوی” یا “تترالوژی فالوت(tetralogy of Fallot)”. علائم و یافته‌های مرتبط ممکن است بسته به شدت، ماهیت و یا برهمکنشی از ناهنجاری‌های قلبی موجود متفاوت باشد. در افراد مبتلا به فرم شدید بیماری، بیماری قلبی مادرزادی ممکن است سلامتی فرد مبتلا را تهدید کند.

بازگشت غیرعادی ورید ریوی کامل (TAPVR) با اختلال در جریان خون به قلب نمایان می‌شود. وریدهای ریوی به طور معمول خون اکسیژن دار را از هر دو ریه به دهلیز چپ قلب برمی‌گردانند. با این حال، در نوزادان مبتلا به TAPVR، وریدهای ریوی به طور نامناسب خون را مستقیماً به دهلیز راست قلب یا وریدهایی که به دهلیز راست تخلیه می‌شوند، باز می‌گردانند. همچنین سوراخی بین دو دهلیز (نقص سپتوم دهلیزی) وجود دارد که منجر به مخلوط شدن خون اکسیژن‌دار و خون بدون اکسیژن می‌شود که در نهایت منجر به کمبود اکسیژن در خون می‌شود. علائم و یافته‌های مرتبط با این بیماری می‌تواند شامل تغییر رنگ پوست (مایل به آبی) و همچنین تغییر رنگ غشاهای مخاطی به دلیل کمبود اکسیژن در خون (سیانوز)، تنفس سریع غیر طبیعی (تاکی پنه)، افزایش فشار خون در ریه‌ها (فشار خون ریوی) و ناتوانی قلب در پمپاژ خون کافی به سمت اعضای بدن باشد. که در نهایت نمی‌تواند نیازهای بدن به اکسیژن را برآورده کند(نارسایی قلبی). اگرچه TAPVR یک نقص قلبی نادر است که تنها 1 تا 2 درصد از نقایص قلبی را در کودکان شامل می‌شود، اما یکی از شایع ترین نقایص قلبی در سندرم چشم گربه‌ای است.

 

تترالوژی فالوت محصول برهمکنشی از نقایص قلبی است. این اختلال شامل :

• باز شدن غیر طبیعی در لایه جداکننده (سپتوم) دو حفره پایینی قلب (نقص سپتوم بطنی)
• انسداد جریان خروجی مناسب خون از بطن راست به ریه‌ها – به دلیل باریک شدن دهانه بین بطن و شریان ریوی (تنگی ریه)
• تغییر جریان در آئورت
• جریان یافتن خون فاقد اکسیژن از بطن راست به بطن آئورت
• ضخیم شدن (هیپرتروفی) عضله قلب بطن راست
• شریان ریوی خون خالی از اکسیژن را از بطن راست به ریه ها منتقل می‌کند( جایی که تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن اتفاق می افتد)
• آئورت(شریان اصلی بدن) از بطن چپ قلب سرچشمه می‌گیرد و خون غنی از اکسیژن را به بقیه شریان‌ها می‌رساند.
• علائم مرتبط با تترالوژی فالوت در یک فرد در مقایسه با فرد دیگر متفاوت است.
• حفره‌های بین دهلیزها یا بطن‌ها (نقص سپتوم دهلیزی یا بطنی) نیز از نقایص شایع قلبی مرتبط با سندرم چشمه گربه‌ای هستند. انواع دیگری از نقایص قلبی ناشی از این اختلال ژنتیکی نیز گزارش شده است.

 

5) نقص در کلیه و دستگاه تناسلی

در مجموع نقایص سیستم ادراری و نقایص اندام‌های تناسلی به عنوان نقص‌های دستگاه ادراری-تناسلی دسته بندی می‌شوند. این دو سیستم نقطه آغاز یکسان و مشترک در جنین دارند. نقایص معمول کلیوی مرتبط با سندرم چشم گربه‌ای شامل عدم رشد یک یا هر دو کلیه (هیپوپلازی کلیوی یک طرفه یا دو طرفه)، عدم وجود کلیه (آژنزی یک طرفه)؛ وجود یک کلیه اضافی (کلیه اضافی)؛ تورم غیر طبیعی (اتساع) و تجمع ادرار در کلیه‌ها (هیدرونفروز) و یا رشد غیر طبیعی کیست‌های کلیه (دیسپلازی کیستیک) است. عوارض معمول بیماری سندرم چشم گربه‌ای دستگاه تناسلی در زنان شامل عدم رشد رحم، فقدان واژن یا دستگاه تناسلی غیر طبیعی است. در مردان نقایص شامل بیضه‌های رشد نکرده (کریپتورکیدیسم cryptorchidism) و ناهنجاری‌های خارجی اندام تناسلی است.

6) ناتوانی ذهنی

برخی از افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای دارای هوش طبیعی هستند. با این حال، ممکن است برخی از افراد ناتوانی ذهنی نیمه نرمال تا خفیف، یا کمتر از حالت معمول، و یا ناتوانی ذهنی سطح متوسط ​​داشته باشند. برندز و همکاران،سال 2001 نمرات IQ  ۵۱ بیمار را مقایسه کردند و 47٪ در محدوده نرمال، 22٪ نرمال مرزی، 18٪ با ناتوانی ذهنی خفیف و 14٪ با ناتوانی ذهنی متوسط ​​یافتند. موارد نادری از ناتوانی ذهنی شدید نیز گزارش شده است. افراد دارای ناتوانی ذهنی ممکن است در رسیدن به بازه بلوغ رشدی که نیاز به هماهنگی فعالیت عضلانی و ذهنی دارند تاخیر داشته باشند. (تاخیرهای روانی حرکتی)

7) ناهنجاری‌های اسکلتی

• ناهنجاری‌های اسکلتی معمولا ممکن است شامل انحنای جانبی غیر طبیعی ستون فقرات (اسکولیوز) باشد.
• همجوشی غیر طبیعی برخی از استخوان‌ها در ستون فقرات (همجوشی مهره‌ها)؛
• عدم وجود استخوان در سمت شست ساعد (آپلازی رادیال radial aplasia)؛
• عدم وجود یا همجوشی غیر طبیعی (سینوستوز) برخی از دنده ها.
• عدم وجود انگشتانی معین و یا تکثیر انگشتان بزرگ (هالوکس)؛
• دررفتگی مفاصل ران.

8) ناهنجاری‌های شکمی

در برخی از افراد مبتلا به  سندرم چشم گربه‌ای، بخش‌هایی از روده ممکن است به علت نقص در دیواره شکم در قسمت ناف (فتق ناف) یا به صورت مجرایی که از لایه‌های پایینی عضلات دیواره شکم عبور می‌کند (فتق اینگوینال) بیرون بزند. ویژگی‌های دیگر گزارش شده شامل :

• برآمدگی کیسه مانند دیورتیکول( Meckel) از قسمت پایین روده کوچک (ایلئوم)،
• بیماری هیرشپرونگ(چرخش ناقص قسمت بالایی روده بزرگ (سکوم))
• عدم وجود گروه‌هایی از رشته‌های عصبی (گانگلیون) در دیواره عضلانی روده بزرگ که منجر به اختلال یا عدم انقباض غیر ارادی و ریتمیک (پریستالسیس) می‌شود ( که در نهایت مواد زائد را از طریق دستگاه گوارش تحتانی به حرکت در می‌آورد).

همچنین دیگر یافته‌های مرتبط با این بیماری می‌تواند شامل تجمع غیرطبیعی مدفوع در روده بزرگ، گشاد شدن کولون در بالای بخش آسیب‌دیده آن ، نفخ شکم، استفراغ مستمر، از دست دادن اشتها (بی‌اشتهایی) و یا سایر ناهنجاری‌ها باشد.

علاوه بر این، مجاری صفراوی ممکن است رشد نکنند یا به طور غیر طبیعی رشد کنند (آترزی صفراوی). صفرا (مایعی که از کبد ترشح می‌شود) نقش مهم در حمل مواد زائد از کبد و تجزیه چربی‌ها در روده کوچک دارد. مجاری صفراوی لوله‌های باریکی هستند که از طریق آن صفرا از کبد به بخش اول روده کوچک (اثنی عشر) می‌رسد. به دلیل عدم توسعه مجاری صفراوی، صفرا نمی‌تواند به روده برسد و به طور غیر طبیعی در کبد تجمع می‌یابد. ناهنجاری‌های مرتبط با سندرم چشم گربه‌ای ممکن است شامل زردی پوست، غشاهای مخاطی و سفیدی چشم (یرقان) باشد. ادرار تیره غیر طبیعی؛ مدفوع رنگ پریده؛ بزرگ شدن کبد، اختلال در عملکرد کبد و… که همه موارد یاد شده ممکن است منجر به عوارض جدی و تهدیدی برای سلامتی فرد شود.

9) شکاف کام

شکاف کام به بسته شدن ناقص سقف دهان گفته می‌شود. درجات مختلفی از این نقص ممکن است در 14 تا 31 درصد از افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای دیده شود (برندز و همکاران . ۲۰۰۱ ، روزیز و همکاران . ۲۰۰۱)

10) کوتاهی قد

کوتاهی قد در 15 تا 50 درصد از افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای گزارش شده است (برندز و همکاران . ۲۰۰۱، روزیز و همکاران . ۲۰۰۱) با این حال، هنوز مشخص نیست که این اختلال با کمبود هورمون رشد در بیشتر افراد مبتلا مرتبط باشد یا خیر.

11) ویژگی‌های غیر طبیعی اعضای صورت

اکثر افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای اشکال غیر طبیعی جمجمه و ناحیه صورت (جمجمه صورت) را بروز می‌دهند. اشکال مذکور عبارتند از چین‌های مایل رو به پایین در پلک، چشم‌هایی که فاصله زیادی از هم دارند (هیپرتلوریسم چشمی) و چین‌های عمودی پوستی که ممکن است نواحی داخلی چشم‌ها را بپوشانند (چین‌های اپیکانتال)، فک پایین کوچک به شکل غیرطبیعی (هیپوپلازی فک پایین یا میکروگناتیا) و یک پل بینی(قسمت برآمده) صاف.

 

 

موارد زیر شامل ویژگی‌های معمولی سندرم چشم گربه‌ای که در بیش از 10 درصد از افراد مبتلا وجود دارد را نشان می‌دهد:

• کولوبوما (نقص چشم) – ۵۵ درصد
• نقص مقعد و رکتوم – ۷۳ درصد
• حفره‌های پیش گوش (نقص در گوش خارجی) – 8۱ درصد
• ناهنجاری‌های قلبی – 5۰ درصد
• ناهنجاری‌های کلیه – ۳۱ درصد
• ناهنجاری‌های کلیه و دستگاه تناسلی – ۷۱ درصد
• ناتوانی ذهنی – ۳۲ درصد
• عیوب اسکلتی – ۲۹ درصد
• ناهنجاری‌های شکمی – ۶۹ درصد
• بیماری هیرشپرونگ – ۱۲.۵ درصد
• آترزی صفراوی – ۸ درصد
• شکاف کام – ۱۴ درصد
• کوتاهی قد – ۱۵ درصد
• هایپرتلوریسم (چشم های گشاد) – ۳۸ درصد
• میکروفتالمی (چشم کوچک) – ۱۹ درصد
• از دست دادن شنوایی – ۱۴ درصد

 

علت روی دادن سندرم چشم گربه‌ای

سندرم چشم گربه‌ای یک اختلال نادر مرتبط با حضور یک قطعه کروموزوم اضافی است که در آن بازوی کوتاه (p) و بخش کوچکی از بازوی بلند (q) کروموزوم 22 معمولاً در چهار نسخه (تترازومی جزئی) به جای دو نسخه وجود دارد( به جای دو نسخه ، چهار نسخه وجود دارد).

توضیحات :

کروموزوم‌ها در هسته تمام سلول‌های بدن یافت می‌شوند. آنها دربرگیرنده ویژگی‌های ژنتیکی هر فرد هستند. جفت کروموزوم‌های انسان از 1 تا 22 شماره گذاری می‌شوند؛ به علاوه جفت ۲۳ ام که دو کروموزوم X برای زنان و دو کروموزوم X و Y برای مردان وجود دارد. هر کروموزوم دارای یک بازوی کوتاه است که به عنوان “p” مشخص می‌شود و یک بازوی بلند که با حرف “q” مشخص می‌شود و یک ناحیه باریک که در آن دو بازو به هم متصل می‌شوند (سانترومر).

بنابراین، افرادی که آرایش کروموزومی طبیعی دارند، دارای دو کروموزوم 22 هستند که هر دو از یک بازوی کوتاه (22p)، یک بازوی بلند (22q) و یک سانترومر تشکیل شده‌اند. با این حال، تقریباً همه افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای یک کروموزوم اضافی غیرمعمول دارند. این کروموزوم اضافی از دو بخش کروموزوم 22 مشتق شده است که هر کدام از بازوی کوتاه، سانترومر و یک قطعه از بازوی بلند (22q11) تشکیل شده است که هر دو با هم ترکیب شده و یک کروموزوم اضافی را تشکیل می‌دهند. بنابراین، این ناحیه کروموزومی (22pter-22q11) به صورت چهار تکرار در سلول های بدن وجود دارد: دو بار به عنوان بخشی از دو کروموزوم طبیعی 22 و دو بار با هم در کروموزوم اضافی. علاوه بر این، در برخی افراد، این کروموزوم اضافی ممکن است تنها در درصد معینی از سلول های بدن وجود داشته باشد که به آن موزائیسم گفته می‌شود (موزائیسمی که در سلول‌های خونی در حین بررسی مشاهده می‌شود لزوماً علائم خفیف بیماری را نشان نمی‌دهد).

نکته : هیچ راهی برای تشخیص زود هنگام علائم خاص یا شدید یک نوزاد با فرم موزاییکی سندرم چشم گربه‌ای وجود ندارد.

در موارد نادر، بخشی از بخش کروموزومی 22 q11  ممکن است سه بار ظاهر شود: یک بار در یک کروموزوم طبیعی 22 و دو بار در یک کروموزوم 22 با تکرار. بخشی از ناحیه 22q11  برای بیان تمام یا بیشتر ویژگی‌های مرتبط با سندرم چشم گربه‌ای اثر گذار در نظر گرفته می‌شود که این منطقه به عنوان منطقه بحرانی سندرم چشم گربه‌ای نامیده می‌شود و تقریباً شامل 12 ژن است.

تحقیقات برای جداسازی و شناسایی ژن‌های عامل بروز ویژگی‌های مرتبط با سندرم چشم گربه‌ای ادامه دارد.

علت دقیق روی دادن سندرم چشم گربه‌ای مشخص نیست. در بیشتر موارد، به نظر می‌رسد که ناهنجاری کروموزومی به‌طور تصادفی به دلیل اشتباه در تقسیم سلول‌های تولید مثلی والدین (خطای میوز) ایجاد می‌شود. در چنین مواردی، والدین دارای کروموزوم‌های طبیعی می‌باشند.

درصد کمی از والدین (به ویژه با علائم خفیف تر) کروموزوم  سندرم چشم گربه‌ای را به فرزندان خود منتقل می‌کنند. در برخی از این موارد، والدین کروموزوم عامل بیماری را در برخی از سلول های بدن دارند در حالی که سایر سلول‌های بدن تحت تأثیر این رخداد قرار نمی‌گیرند (موزاییسم). مواردی گزارش شده است که موزائیسم برای این نوع ناهنجاری کروموزومی ممکن است در چندین نسل در برخی خانواده‌ها روی دهد. با این حال، همانطور که در بالا ذکر شد، میزان بیان عوارض مرتبط با این بیماری ممکن است متغیر باشد. در نتیجه، افرادی که دارای عوارض متعدد یا شدید هستند ممکن است شناسایی شوند در حالی که نسل قبلی ناشناخته مانده و تشخیص داده نمی‌شود. در هر صورت، توجه به این نکته مهم است که افراد مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای که دارای فرزند هستند، به میزان قابل توجهی در معرض خطر انتقال کروموزوم عامل بیماری سندرم چشم گربه‌ای به فرزندان خود (نسبتی از آن‌ها) هستند.

احتمال ابتلا به سندرم چشم گربه‌ای

سندرم چشم گربه‌ای بیش از یک قرن است که شناخته شده است. بیش از 100 مورد در تاریخچه پزشکی شرح داده شده است. تعداد قابل توجهی از افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد اما در تاریخ پزشکی از آنها صحبت نشده‌است. با این حال، این سندرم بسیار نادر است و در حال حاضر برآورد دقیقی از بروز سندرم چشم گربه‌ای در جمعیت وجود ندارد. شینزل و همکاران (1981) میزان بروز این بیماری را تقریباً یک نفر از هر 50000 تا یک نفر از 150000 نفر در شمال شرقی سوئیس تخمین زدند. با این حال، از آنجایی که برخی از افراد مبتلا عوارض مشخص و خاص کمی دارند، ممکن است این اختلال در برخی افراد ناشناخته باقی بماند. در حال حاضر هیچ راهی برای تخمین احتمال این سندرم وجود ندارد.

بیماری‌های مرتبط با سندرم چشم گربه‌ای

علائم بیماری‌های زیر ممکن است شبیه علائم سندرم چشم گربه‌ای به نظر برسد، اگرچه بیماری زمینه‌ای متفاوت است. این نوع مقایسه می‌تواند برای تشخیص بیماری‌ها از یکدیگر مفید باشد:

سندرم CHARGE یک مجموعه نادر از ناهنجاری‌ها است که ممکن است چندین سیستم از اندام‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهد.

• C مخفف کولوبومی چشم (C)oloboma of eye
• (H) نقایص قلبی؛ heart defects
• به معنای انسداد استخوانی یا غشایی مسیر عبور بین بینی و گلو.atresia of the choanae
• (R) تأخیر در رشد و نمو و یا کند ذهنی ؛retardation of growth
• (G) ناهنجاری‌های تناسلی؛ genital anomalies
• (E)ar ناهنجاری‌ها و یا ناشنوایی.ear anomalies

برای تشخیص سندرم CHARGE باید چهار یا بیشتر از این علائم مشخص در فرد وجود داشته باشد. برخی از افراد مبتلا ممکن است علائم و نشانه‌های متغیر دیگری مانند سر کوچک، بسته شدن ناقص سقف دهان (شکاف کام)، شیار غیرطبیعی در لب بالایی (شکاف لب)، مشکلات بلع و فلج شدن اعصاب صورت، اتصال غیر طبیعی بین نای و لوله‌ای که غذا را از گلو به معده می‌برد (فیستول نای مری) و ناهنجاری‌های کلیوی داشته باشند. موارد سندرم CHARGE می‌تواند به صورت تصادفی رخ دهد یا می‌تواند خانوادگی باشد. بسیاری از بیماران دارای جهش در ژن CHD7 هستند (لالانی و همکاران .۲۰۰۶ ).

اختلال  VACTERL یک مجموعه نادر از ناهنجاری‌ها است.

VACTERL

• (V)مخفف ناهنجاری‌های مهره‌ای است.vertebral anomalies
• آترزی anal atresia
• ناهنجاری قلبی، به ویژه نقص در دیواره بین بطنی؛ cardiac defects
• (T)راکئوtracheo
• (E)فیستول مری؛ Esophageal fistula
• (R) ناهنجاری‌های کلیوی؛ renal abnormalities
• (L) ناهنجاری‌های اندام، از جمله رشد غیر طبیعی استخوان در سمت شست ساعد (دیسپلازی رادیال). Limb anomalies

اختلال VACTERL معمولاً به دلایل ناشناخته (به صورت پراکنده) به صورت تصادفی پدیدار می‌شود.

تشخیص سندرم چشم گربه‌ای

تشخیص سندرم چشم گربه‌ای بر اساس وجود مواد کروموزومی اضافی مشتق شده از کروموزوم 22q11  است.

ممکن است بر اساس آزمایش‌های تخصصی مانند سونوگرافی، آمنیوسنتز و یا نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS) قبل از تولد به تشخیص سندرم چشم گربه‌ای مشکوک شود. در طول سونوگرافی جنین، امواج صوتی منعکس شده تصویری از جنین در حال رشد تولید می‌کند و به صورت قابل توجهی نقص‌های خاصی مانند نقایص قلبی را نشان می‌دهد که ممکن است نشان دهنده سندرم چشم گربه‌ای باشد. در طول آمنیوسنتز، نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک حاوی سلول‌های جنینی برداشته و آنالیز می‌شود، در حالی که برای  سندرم چشم گربه‌ای از طریق برداشتن نمونه‌های بافت از بخشی از جفت استفاده می‌شود. مطالعات کروموزومی انجام شده بر روی چنین سلول‌هایی می‌تواند کروموزوم سندرم چشم گربه‌ای را نشان دهد.

سندرم چشم گربه‌ای ممکن است پس از تولد با یک آزمایش بالینی کامل و شناسایی مجموعه‌ای از نشانه‌های فیزیکی مشخص مانند کولوبوما، چین‌های پلک به سمت پایین (شقاق‌های کف دست)، تگ‌ها و یا حفره‌های پیش گوش، گوش‌های ناقص همراه با عدم وجود کانال گوش خارجی شناسایی شود. آترزی مقعد، ناهنجاری‌های قلبی و ناهنجاری‌های کلیوی نیز میتوانند از نشانه‌های سندرم چشم گربه‌ای باشند.

یک علامت مشکوک و سپس مطالعات کروموزومی استاندارد برای شناسایی کروموزوم CES یا یک تکرار در ناحیه 22 q11 تایید می‌شود.

در زمانی که تشخیص کروموزومی صورت گیرد، آزمایش‌های تخصصی مختلفی نیز ممکن است برای تعیین اینکه آیا سایر عوارض سندرم چشم گربه‌ای وجود دارد یا خیر، انجام شود. به طور خاص، ممکن است برای تشخیص هر گونه ناهنجاری قلبی که ممکن است وجود داشته باشد، یک چکاپ کامل قلبی تجویز شود. چنین آزمایشی ممکن است شامل معاینه بالینی کامل، سنجش صداهای قلب و ریه با استفاده از گوشی پزشکی، بررسی بوسیله اشعه ایکس، الکتروکاردیوگراف(EKG)، اکوکاردیوگرافی، کاتتریزاسیون قلب و یا سایر آزمایشات مربوط به قلب باشد.

در این بیماری EKG که فعالیت‌های الکتریکی عضله قلب را ثبت می‌کند، ممکن است الگوهای الکتریکی غیر طبیعی را نشان دهد. در طول اکوکاردیوگرام، امواج صوتی به سمت قلب هدایت می‌شوند و پزشکان را قادر می‌سازد تا عملکرد و حرکت قلب را مشاهده و بررسی نمایند. هنگامی که کاتتریزاسیون قلبی (cardiac catheterization) انجام می‌شود، یک لوله توخالی کوچک (کاتترcatheter) در یک ورید بزرگ وارد می‌شود و از طریق رگ‌های خونی منتهی به قلب در مسیر مربوطه حرکت می‌کند.

از این روش می‌توان برای اهداف مختلف استفاده کرد، از جمله ارزیابی توانایی پمپاژ قلب، اندازه گیری فشار خون در قلب، و برداشت خون برای اندازه گیری محتوای اکسیژن.

آزمایشات حاشیه‌ای می‌تواند شامل معاینه کامل چشم و بررسی دقیق قدرت شنوایی باشد. تشخیص زودهنگام ناهنجاری در سیستم بینایی و یا کاهش شنوایی ممکن است نقش اساسی در حصول اطمینان موثر باشد و از طرفی با مداخله سریع و درمان مناسب همراه شود.

روش‌های تصویربرداری تخصصی و یا آزمایش‌های دیگر نیز ممکن است برای تشخیص و یا مشخص کردن ناهنجاری‌های احتمالی گوارشی، ادراری – تناسلی، کلیوی، اسکلتی و استخوانی، صفراوی، و همچنین سایر ناهنجاری‌های فیزیکی که ممکن است در ارتباط با سندرم چشم گربه‌ای رخ دهد، استفاده شود. بررسی عملکرد شناختی نیز ممکن است مناسب باشد.

درمان‌های کاربردی برای سندرم چشم گربه‌ای

درمان این سندرم به احتمال زیاد نیاز به تلاش و هماهنگی درون تیمی (که اعضای تیم شامل متخصصان پزشکی مانند متخصصان اطفال، جراحان، متخصصان قلب ، متخصصان دستگاه گوارش، متخصصان چشم) دارد. متخصصان پزشکی که مشکلات شنوایی را شناسایی، بررسی مدیریت می‌کنند. پزشکانی که ناهنجاری‌های اسکلتی، ماهیچه‌ای، مفصلی و بافت‌های مرتبط را تشخیص داده و درمان می‌کنند (متخصص ارتوپد).

مدیریت این بیماری با توجه به علائم خاصی است که در هر فرد بروز پیدا کرده است. برای افرادی که دارای ناهنجاری مادرزادی قلب هستند، ممکن است نیاز به درمان با داروهای خاص، جراحی و یا اقدامات دیگر باشد. علاوه بر این، جراحی برای رفع آترزی مقعد ضروری است. در برخی موارد، درمان توصیه شده ممکن است شامل جراحی، مدیریت برخی ناهنجاری‌های چشمی، ناهنجاری‌های اسکلتی، نقایص سیستم تناسلی، فتق، بیماری هیرشپرونگ، آترزی صفراوی و یا سایر ناهنجاری‌های مرتبط با این اختلال باشد.

روش‌های جراحی خاص انجام‌شده ممکن است به گستردگی، ماهیت، شدت و یا ترکیبی از ناهنجاری‌های آناتومیکی بستگی داشته باشد.

قبل و بعد از جراحی برای برخی از نقایص قلبی ، افراد ممکن است مستعد ابتلا به عفونت (باکتریایی) پوشش داخلی قلب و دریچه‌ها (اندوکاردیت) باشند. بنابراین، آنتی بیوتیک به عنوان روشی درمانی پیشگیرانه ممکن است قبل و بعد از برخی اعمال جراحی و ویزیت‌های دندانپزشکی تجویز شود. علاوه بر این، عفونت‌های تنفسی باید به سرعت و به موقع درمان شوند.

برای افراد مبتلا به ناهنجاری‌های اسکلتی خاص، درمان ممکن است شامل فیزیوتراپی و تکنیک های مختلف ارتوپدی، به طور بالقوه از جمله اقدامات جراحی باشد. علاوه بر این، افراد با قد کوتاه شدید در ارتباط با کمبود هورمون رشد ممکن است کاندیدای درمان هورمون رشد باشند.

اقدام زودهنگام برای اطمینان از اینکه کودکان مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای به توانایی‌های اولیه خود می‌رسند مهم است. خدمات ویژه‌ای که می‌تواند سودمند باشد عبارتند از آموزش ویژه، حمایت اجتماعی ویژه، و یا سایر خدمات پزشکی، اجتماعی.

مشاوره ژنتیک نیز برای افراد مبتلا و خانواده‌های آنها مفید خواهد بود. مطالعات کروموزومی ممکن است برای والدین افراد مبتلا توصیه شود تا تعیین کنند که آیا آنها حامل کروموزوم سندرم چشم گربه‌ای هستند یا عامل موزائیسمی برای این کروموزوم نشان می‌دهند، به ویژه اگر ویژگی‌های مرتبط با این اختلال را نشان دهند. مشاوره ژنتیک می‌تواند برای بزرگسالان مبتلا به سندرم چشم گربه‌ای که علاقه مند به بچه دار شدن هستند نیز مفید باشد.

مطالعه صدها مطلب علمی در حوزه بیولوژی

آرشیو جدیدترین خبرهای روز دنیای بیولوژی